|
Ishni erkin tanlash huquqi.
“Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi
qonunning 20-moddasi bolaning erkin ish va kasb tanlash huquqini e’tirof etadi.
Biroq milliy va xalqaro standartlar bu huquqni bolaning hayotini, uni
zo‘ravonlikdan va ekspluatatsiyadan himoya qilishi va uning sog‘lom
rivojlanishini ta’minlash zaruriyati bilan ch klab qo‘yadi.
Bola m hnatining eng yomon shakllari.
XMTning 182-Konv nsiyasiga
binoan, davlatlar 18 yoshdan kichkina bo‘lgan bolalar uchun bolalar m hnatining
eng yomon shakllarini taqiqlab qo‘yishlari shart. Konv nsiyaga binoan, “bolalar
hnatining eng yomon shakllari” atamasi quyidagilarni qamrab oladi:
a) qullikning barcha shakllari yoki qullikka o‘xshash amaliyot, masalan,
bolalarni sotish va ularning traffiki, qarz asosidagi qaramlik va kr postnoy tob lik,
shuningd k zo‘raki yoki majburiy m hnat, shu jumladan,, bolalardan qurolli
mojarolarda foydalanish uchun ularni zo‘rlab yoki majburlab jalb qilish;
b) fohishabozlik bilan shug‘ullanish, pornografiya mahsulotlari tayyorlash
yoki pornografik tomoshalarda ishtirok etish uchun boladan foydalanish, uni
yollash yoki uni taklif qilish;
s) qonunga xilof faoliyat bilan shug‘ullanish uchun, xususan, t gishli
306
xalqaro shartnomalarda b lgilangani kabi, narkotiklar tayyorlash va sotish uchun
boladan foydalanish, uni yollash yoki uni taklif qilish;
d) bajarish xusutsiyatlari yoki sharoitiga ko‘ra bolalar sog‘lig‘i, xavfsizligi
va ma’naviyatiga ziyon yetkazishi mumkin bo‘lgan ishlar.
XMTning 190-tavsiyasi zararli va xavfli ish d ganda nima tushunilish k rakligi
yeritib, ushbu Konv nsiyani to‘ldiradi.
Yengil ish –
XMTning 138-Konv nsiyasiga binoan, o‘n uch yoshdan o‘n
sh yoshgacha bo‘lgan shaxslarga yengil ishlarda ishlashga yoki yollanib
ishlashga ruxsat etilishi mumkin, agar bu:
a) ularning sog‘lig‘i va rivojlanishi uchun zararli bo‘lmasa;
b) ularning maktabga qatnashiga, ularning vakolatli hokimiyat organlari
tomonidan tasdiqlangan kasbga yo‘naltirish yoki kasbiy tayyorgarlik dasturlarida
ishtirok etishlariga, yoki ularning olgan o‘quvlaridan foydalanish layoqatiga zarar
yetkazmaydigan bo‘lsa.
Vakolatli hokimiyat organi ishlashga yoki yollanib ishlashga ruxsat etilgan
faoliyat sohalarini aniqlaydi hamda bunday ishning yoki yollanma ishning bajarish
mumkin bo‘lgan ish vaqti davomiyligi va sharoitini b lgilaydi.
“Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi qonunning 20-moddasida 18
yoshga to‘magan shaxslarning bolalar m hnatining eng yomon shakllaridan
himoya qilinish huquqiga oid masalalar yoritilmagan bo‘lsa-da, unda davlatning
o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan ishlovchi shaxslarga ishni ta’lim bilan qo‘shib olib
borishi uchun zarur sharoitlarni yaratib b rish va qonun - hujjatlarida nazarda
tutilgan boshqa choralarni ko‘rish orqali bolaning m hnat qilish huquqini
ta’minlash bo‘yicha majburiyatlari ko‘zda tutilgan, hamda Qonunning 8-
moddasiga binoan, davlat sog‘lom bolaning tug‘ilishi va rivojlanishini ta’minlash
uchun sharoit yaratadi. Shuningd k, 10-modda bolani ekspluatatsiyaning barcha
shakllaridan, shu jumladan, shahvoniy shilqimliklardan va jinoiy faoliyatga jalb
etilishdan himoya qilishni davlat zimmasiga yuklaydi.
hnat kod ksiga binoan, o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan shaxslar m hnatidan
shu toifa xodimlarining sog‘lig‘i, xavfsizligi yoki axloq-odobiga ziyon yetkazishi
307
mumkin bo‘lgan m hnat sharoiti noqulay ishlarda, yer-osti ishlarida va boshqa
ishlarda foydalanish taqiqlanadi.
Shuningd k, M hnat va aholini ijtimoiy muhofaza etish vazirligi va
O‘zb kiston R spublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining 2009-yil 26-iyundagi
“O‘n sakkiz yoshdan kichik shaxslarning m hnati qo‘llanishi taqiqlanadigan
noqulay m hnat sharoitlari ishlari ro‘yxatini tasdiqlash haqida”gi 33Q/B; 13-sonli
qarori qabul qilindi. O‘zb kiston R spublikasi M hnat kod ksiga va O‘zb kiston
spublikasi Vazirlar Mahkamasining 2008-yil 12-sentabrdagi 207-sonli
“O‘zb kiston R spublikasi tomonidan ratifikatsiya qilingan Ishga qabul qilish
uchun eng kichik yosh to‘g‘risidagi Konv nsiyani hamda Bolalar m hnatining
og‘ir shakllarini taqiqlash va yo‘q qilishga doir shoshilinch choralar to‘g‘risidagi
Konv nsiyani amalga oshirish chora-tadbirlari haqida”gi qaroriga muvofiq qabul
qilingan mazkur Qarorning ilovasida o‘n sakkiz yoshdan kichik shaxslarning
hnati qo‘llanishi taqiqlanadigan noqulay m hnat sharoitlari ishlari ro‘yhati
yangi tahrirda b rilib, unda bolalar uchun 34 ta yo‘nalishda taqiqlangan noqulay
hnat turlari ko‘rsatib o‘tildi
185
.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
