erkinliklari, qonuniy manfaatlarining himoya qilinishi nafaqat ota onasi va ularning
243
O‘zb kiston R spublikasining 2014-yildagi “Vasiylik va homiylik
to‘g‘risida”gi Qonuniga binoan alohida g‘amxo‘rlikka, shuningd k o‘z huquqlari,
erkinliklari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishiga muhtoj bo‘lgan yetim
bolalar va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalar, ota-onalik
huquqidan mahrum etilmagan ota-onasi bo‘lgan hamda bolalarning hayoti yoki
sog‘lig‘iga b vosita tahdid tug‘dirayotgan yoki ularning ta’minoti, tarbiya va
ta’lim olishiga doir talablarga javob b rmaydigan sharoitda yashayotgan bolalarga,
ularga ta’minot, tarbiya va ta’lim b rish, ularning mulkiy va shaxsiy nomulkiy
huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish vasiylik va homiylik organlari
tomonidan amalga oshiriladi.
O‘zb kiston R spublikasi Oila kod ksiga binoan, bolaning huquqlari
quyidagi hollarda vasiylik va homiylik organlari tomonidan amalga oshiriladi:
-
Ota-ona bolani tarbiyalash bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarmagada
yohud ota onalik huquqlaridan suist ’mol qilganda (67-modda);
-
Ota-ona o‘rtasida bolaning ismi va familiyasini o‘zgartirish bo‘yicha
nizo bo‘lganda (70-modda);
-
Bola voyaga yetmagan ota ona tomonidan tarbiyalanayotganda (72-
modda);
-
Ota-ona va bola manfaatlari o‘rtasida qarama-qarshilik bo‘lganda (74-
modda);
-
Ota va ona o‘rtasida bolaning ta’lim tarbiyasiga oid masalalar
bo‘yicha k lishmovchilik mavjud bo‘lsa (75-modda);
-
Ota - ona bola yaqin qarindoshlari bilan ko‘rishish huquqini rad etsa
(77-modda);
-
Ota - onalik huquqlaridan mahrum etilsa (80-modda) va hokazo.
Oila kod ksining 148-moddasiga binoan,
ota-ona vafot etganda, ota onalik
huquqidan mahrum etilganda, ularning ota - onalik huquqi ch klanda, ular
muomalaga layoqatsiz d b topilganda kasal bo‘lganda, uzoq muddat bo‘lmaganda,
ota-ona bolalarni tarbiyalash yoki ularning huquq va manfaatlarini himoya
qilishdan bo‘yin tovlaganda shu jumladan ota - ona tarbiya, davolash, aholini
244
ijtimoiy himoyalash muassasalarini va shunga o‘xshash boshqa muassasalardagi
bolasini olishdan bosh tortganda, shuningd k ota-ona qaramog‘idan mahrum
bo‘lgan boshqa hollarda bolalarning huquq va manfatlarini himoya qilish vasiylik
va homiylik organlari zimmasiga yuklatiladi.
Prokuror bola huquqlarini himoya qilishda quyidagi holatlarda ishtirok etadi:
Ota-onalik huquqlaridan mahrum etish bo‘yicha ishlar (80-modda); ota onalik
huquqlarini tiklash to‘g‘risidagi ishlar (82-modda); ota-onalik huquqlarini ch klash
to‘g‘risidagi ishlar (83-modda); farzandlikka olishni b kor qilish to‘g‘risidagi ishlar
(170-modda) sudda ko‘rib chiqilganda va hokazo.
Oila kod ksining 67-moddasiga binoan, bola o‘z huquqi va qonuniy
manfaatlarini himoya qilish huquqiga ega. Bolaning huquqi va qonuniy manfaatlarini
himoya qilish uning ota-onasi (ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar), ushbu Oila
kod ksida nazarda tutilgan hollarda esa vasiylik va homiylik organi, prokuror va sud
tomonidan amalga oshiriladi.
Voyaga yetmagan bola qonunga muvofiq to‘la muomala layoqatiga ega d b
e’tirof etilsa, u o‘z huquq va majburiyatlarini, shu jumladan, himoya huquqini
mustaqil amalga oshirishga haqlidir.
Bola ota-ona (ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar) tomonidan qilinadigan
suiist ’molliklardan himoyalanish huquqiga ega. Bolaning huquq va qonuniy
manfaatlari buzilganda, shu jumladan,, ota-ona (ulardan biri) bolani tarbiyalash va
ta’lim b rish bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarmagan yoki lozim darajada
bajarmaganda yoxud ota-onalik huquqlarini suiist ’mol qilganda bola o‘z huquq va
qonuniy manfaatlari himoya qilinishini so‘rab, vasiylik va homiylik organiga, o‘n
to‘rt yoshga to‘lgandan k yin esa, mustaqil ravishda sudga murojaat qilish huquqiga
ega.
Do'stlaringiz bilan baham: