Organizmning markaziy nerv sistemasi orqali ichki yoki tashqi muhit

Reflekslar

Reflekslar — organizmning markaziy nerv

sistemasi orqali ichki yoki tashqi muhit

omillari taʼsiridan retseptorlar

qoʻzgʻalishiga javob reaksiyasi. R.ning

tuzilish mexanizmi reflektor yoydan

iborat. Bunda retseptorlar taʼsirotni qabul

qilib, sezuvchi (afferent) nervlarga, ular

miya markaziga, markaziy nerv sistemasi

qoʻzgʻalishi miyadan harakat organlariga

uzatuvchi (efferent) nervlarga, ulardan

effektorlar — muskullar, bezlar hamda

ichki aʼzolarga oʻtkazadi. R. aʼzolar ishini

va ularning oʻzaro taʼsirini tartibga

keltirishda (qarang Gomeostaz),

organizm bir butunligini sak,lash hamda

yashash sharoitiga moslanishda katta

ahamiyatga ega.

R. haqidagi dastlabki tasavvurlarni

fransuz filosofi va tabiatshunosi R.

Dekart ilgari surgan. 18-asrda R. va

reflektor apparat toʻgʻrisidagi taʼlimotga

shveysariyalik A. Galler, chex Y. Proxaska,

shotland Ch. Bell, fransuz F. Majandi va

boshqa oʻz hissasini qoʻshdi. 19-asrning

2-yarmiga kelib, reflektor (avtomatik,

ixtiyorsiz), shuningdek, ixtiyoriy

harakatlar toʻgʻrisidagi maʼlumotlar

toʻplandi. I. M. Sechenov oʻz asarlarida

"hayotdagi barcha ongli va ongsiz aktlar

butun mohiyati bilan R.dir" degan edi. Bu

tushunchani I. P. Pavlov oliy nerv faoliyati

toʻgʻrisidagi taʼlimotda rivojlantirdi. I. P.

Pavlov barcha R.ning kelib chiqishi,

mexanizmi va biologik ahamiyatini

hisobga olib, tugʻma R.ni shartsiz

reflekslar va hayot davomida orttirilgan

R.ni shartli reflekslarta ajratdi.

R. turiga qarab, millisekunddan bir necha

sekundgacha davom etadi. Qoʻzgʻalish

reflektor yoyda faqat bir yoʻnalishda —

afferent neyrondan efferentga tomon

oʻtkaziladi. Bu xususiyat neyronlararo

qoʻzgʻalishni uzatish paytida ajralib,

sinaptik tutashishni vujudga keltiruvchi

kimyoviy moddalar (mediatorlar)ta

bogʻliq. R. aloxidaalohida kechmasdan,

maʼlum funksional hamda biologik

ahamiyatga ega boʻlgan murakkab

reflektor aktlarga birlashadi (Mas,

ogʻriqni sezish natijasida hosil boʻladigan

reflektor R. da bir muskul qisqarsa,

ikkinchisi boʻshashadi, nafas hamda

yurak faoliyati oʻzgaradi va h.k.). Ichki

aʼzolar kasalliklari natijasida patologik R.

roʻy berishi mumkin. Mas, oʻpka arteriyasi

ichki pardasining maʼlum kiyem iga yot

tana taʼsirida yurak ishi toʻxtaydi (shartsiz

patologik R.), obhavo yomon paytda

toqqa koʻtarilayotganda yurak toj

tomirlarida spazm roʻy beradi, xuddi shu

holat obhavo yaxshi vaqtda ham xuddi

oʻsha joyda takrorlanishi mumkin (shartli

patologik R.). Shartli patologik R. takror

taʼsirot bilan mustahkamlanmasada,

uzoq vaqtgacha saqlanadi.

[1]

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-

yil

Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga

ishorat yoʻq. 

Siz ularni topib va ushbu maqolaga

qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz

mumkin.

Manbalar

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi

 (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin. 

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

  Last edited 1 year ago by EdgarsBot  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

title=Reflekslar&oldid=2003013

" 

dan olindi