DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI
51
Ekspluatatsion zahirani
hisoblash uchun
hosildorlikni o‗simlik
o‗sadigan maydonga ko‗paytirib aniqlaymiz.
(36.8-2x4.8)x50000=27.2x50000=1360000 g=1360kg xo‗l xom ashyo.
Olingan ma‘lumotlarni inventarizatsiya vedomostiga o‗tkazamiz. Hisoblash
maydonchalarida xom ashyoni kanday hisoblagan bo‗lsak, namunaviy nushalar
usulida ham faqat xul xom ashyo uchun massasi aniqlanadi.
4.3. Hosildorlikni proektiv qoplanish usuli bo‘yicha aniqlash
Hosildorlikni bu usul buyicha aniqlaganda ikkita ko‗rsatgich: o‗simlik o‗sadigan
maydondagi o‗rtacha proektivqoplanganlik va 3% proektiv qoplangan maydondan oli
nadigan xom ashyo massasi, ya‘ni 1% proektiv xom ashyoning "bahosi"ni aniqlanadi,
(proektiv
qoplanganlik bu tuprok
(maydon)
yuzasidagi
o‗rganilayotgan
o‗simlik proeksiyasidir (soyasi). Bu ko‗rsatilgan turli usullar bilan: ko‗zda chamalab,
Ramenskiyturi, kvadrat tur va x.k.lar bilan aniqlanadi. Proektiv qoplanganlik bo‗yicha
hosildorlik aniqlanganda eng murakkab, lekin eng aniq bo‗lgan ohirgi usul qo‗llanil
adi.
1% qoplanganlik "bahosi"ni aniqlash uchun har 1dm
2
maydonchadan xom ashyo
olib tortiladi va 1% qoplanganlik "bahosi": (M+m) hisoblab topiladi. Bu kattalik turli
o‗simlik guruhlari va ekologik sharoitlarda turlicha bo‗lishi yodda bo‗lishi kerak.
SHuning uchun 1% qoplanganlik "bahosi"ni xar bir o‗rganilayotgan maydonda
aniqlash zarur.
Hosildorlikni namunaviy nushalar usulida hisoblangan formula bo‗yicha o‗rtacha
proekt qoplanganlik "baho"si hisoblab topiladi.
Bu usul bilan past bo‗yli yoki sudralib o‗suvchi o‗simliklar, masalan, brusnika,
tolokyanka, tog‗jambul kabilar hosildorligini aniqlashda ishlash qulay hisoblanadi.
Proektiv
qoplanganlikni
baholash
faqat
shu
usul
bilan
hosildorligini aniqlashdagina emas, balki o‗simlik o‗sadigan joyni ta‘riflash uchun
ham zarurdir. Bu holda proektiv qoplanganlikni aniqrok bo‗lmasa ham bari bir
engilrok usullar bilan, masalan Ramenskiy turi yoki ko‗z bilan chamalab aniklanadi.
Eng oddiy, lekin eng noanik usul - proektiv qoplanganlikni ko‗z bilan chamalab
aniqlashdir. Uni har bir hisoblash maydonchasi o‗simliklar bir-biriga zich o‗sganda
maydonning kancha qismidan yuqoridan band qilishni chamalab qaraganda
baholanadi. Bu usulda tadqiqotchilargina etarli mahoratga erishgach foydalanishlari
mumkin. Ko‗z bilan chamalash mashqini tur va Ramenskiy turi yordamida olib
boriladi. Tadqiqotchi proektiv qoplanganlik va hosildorlik o‗rtasidagi bog‗lik
to‗g‗risida katta amaliy ma‘lumotlarga ega bo‗lganda, kelgusi ishlarni engillashtirish
uchun regression taxlil usullarini qo‗llab, hisoblash jadvallarini tuzib olish mumkin.
Misol. Ekspluatatsion zahirani hisoblash uchun o‗simlik o‗sadigan 2ga maydond
a 1% qoplanganlik "baho"si
aniqlanadi, buning uchun har bir maydondan 1dm
2
joydan xom ashyo yigiladi va tortil
adi. Massa ogirligi 25, 22, 21, 27, 29, 18. 15, 24, 20, 9, 24, 12, 18. 14, 16
O‗rtacha arifmetikani quyidagi formula bo‗yicha hisoblaymiz:
Do'stlaringiz bilan baham: |