«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

Silindrik  qobiqlar.
  Silindriq  qobiqlar  qubba  va  chetlari  qobiq  tayanchi  vazifasini 
o‟tovchi bort elementlari va difragmalardan tashkil topadi. Diafragmalar orasidagi masofa qobiq 
uzunligi, bort elementlari orasidagi masofa esa to‟lqin uzunligi deb ataladi. Qobiq uzunligining 
to‟lqin uzunligiga nisbati 
l
1
/
l
2
 ga qarab (8–rasm), uzun silindrik qobiqlar 
l
1
/
l
2

 l va kalta silindrik 
qobiqlar 
l
1
/
l
2
< l bo‟ladi. Bort elementlarini qo‟shib hisoblagandagi qobiq balandligi h harfi bilan, 
bortsiz  balandligi  f  harfi  bilan  belgilanadi.  Ularning  qiymatlari  taxminan  quyidagicha  olinadi 
(element  oldindan  zo‟riqtirilmagan  bo‟lsa):  h 

  (l/10...1/15) 
l
1
  va  f  >  (1/6...1/8)
1
2
.  Bort 
elementlari  balandligi  (1/20...1/30) 
l
1
  chegarada  olinadi.  Amalda  uzun  qobiqlar  o‟lchamlari 
l
1 
=24;  30;  36  m  va 
1
2 
=12  m,  kalta  qobiqlar  esa 
l
1 
=12  m  va 
1
2 
=24;  30  m  olinadi.  Qobiqning 
ko‟ndalang kesimi shakli aylana yoyidan iborat bo‟ladi. 
Silindrik  qobiqlar  quyma  va  yig‟ma  bo‟lishi  mumkin.  Yig‟ma  qobiqlar  alohida 
tayyorlanadigan bort to‟sinlari va qubba hosil  qiluvchi qobirg‟ali plitalardan tashkil topadi (9–
rasm). 
Temirbeton  qobiqlar  yuklanishning  dastlabki  bosqichida  elastik  holatda  bo‟ladi, 
betonning  cho‟zilish  zonasida  yoriqlar  paydo  bo‟lgach,  ularda  plastik  deformasiyalar  rivojlana 
boradi va yuk yana oshirilsa, buzilish sodir bo‟ladi. Shunga muvofiq qobiqlarning statik hisobi 
elastik  bosqich  bo‟yicha,  shuningdek  chegaraviy  muvozanat  bosqichi  (yani  buzilish  bosqichi) 
bo‟yicha amalga oshiriladi. 
Bikr  konturli  uzun  silindrik  qobiqlar  mustahkamligini  hisoblashda,  ularni  bo‟ylama  va 
ko‟ndalang  yo‟nalishlarda  alohida  ravishda  hisoblasa  bo‟ladi.  Bo‟ylama  yo‟nalishda  qobiq 
ko‟ndalang  kesimi  egri  chiziqli  bo‟lgan  to‟sin  sifatida  chegaraviy  muvozanat  usulida 
hisoblanadi.  Ko‟ndalang  yo‟nalishda  esa  qobiqdan  qirqib  olingan  elementar  tasmaning 

---

227 
 
muvozanat  shartlariga  muvofiq  ravishda  siljituvchi  kuch  va  eguvchi  moment  tasiriga 
hisoblanadi. 
Yig‟ma silindrik qobiqning elementlari (plita qobirg‟asi,  bort to‟sinlari)  yassi karkas va 
(plitalar) sim to‟r bilan armaturalanadi. Yig‟ma elementlar po‟lat taxtakachlarni payvandlash va 
choklarni betonlash yo‟li bilan birlashtiriladi. Qobiq diafragmalari asosan qubbadan beriladigan 
siljituvchi  kuchlarni  qabul  qiladi.  Bunda  diafragma  kesimlari  nomarkaziy  cho‟zilish  holatida 
bo‟ladi. 
 
22.8–rasm Silindrik kobiqlar. a – bir oraliqli; b – ko‟p oraliqli; v – ko‟p to‟lqinli 
 
22.9–rasm Yig‟ma silindrik qobiqlar: 
a – bort elementlariga ega bo‟lgan egri qovurg‟ali panellardan tuzilgan; b – bort elementi bitta 
bo‟lgan egri qovurg‟ali paneldan tuzilgan; v – yassi qovurg‟ali yoki tekis plita, bort to‟sini va 
diafragmadan tuzilgan