Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

mutlaqo faqat tajovuzchi shaxsga zarar yetkazilishi orqali amalga 

oshirilishi lozimligi bo‘lib, bu JK 37-moddasi  1-qismida

  ochiq-oydin 

ko‘rsatiladi. 

1 

Қаранг:  Ўзбекистон  Республикаси  Олий  суди  Пленумининг  1996  йил  20  декабрдаги  «Ижтимоий  хавфли 

тажовузлардан  зарурий  мудофаа  ҳуқуқини  таъминловчи  қонунларнинг  судлар  томонидан  қўлланилиши 

ҳақида»ги 39-сонли қарори, 3-банд // Тўплам, 1-жилд. – 77–78-б.

 

394 

 

                                                           

---

Qonunning ushbu talabi zaruriy mudofaa huquqi tajovuzchining 

huquqqa qarshi harakatlari natijasida paydo bo‘lishi bilan belgilab beriladi, 

ularga chek qo‘yish maqsadida unga zarar yetkazish zarurati tug‘iladi. 

Shuni hisobga olish lozimki, tajovuzchiga zaruriy mudofaa paytida 

zarar  yetkazish  huquqqa qarshi harakatni kim sodir etishi, himoya qilish 

kimga qarshi qaratilganligi, shuningdek, tajovuzchi mudofaalanuvchi bilan 

qanday munosabatlarda bo‘lishiga bog‘liq bo‘lmaydi. Shu sababli mudofaa 

ham mudofaalanuvchiga yaqin shaxslarga qarshi (turmush o‘rtog‘i, 

qarindoshi, do‘sti va boshqalar), ham mutlaqo notanish shaxslarga qarshi, 

oddiy fuqaroga yoki hokimiyat vakiliga qarshi qaratilgan bo‘lishi mumkin 

va hokazo. 

Mudofaalanuvchi tomonidan tajovuzga javob berish oqibatida begona 

shaxslarga, ya’ni uchinchi shaxslarga zarar yetkazilgan bo‘lsa, uning 

harakatlari muayyan holatlariga qarab quyidagicha kvalifikatsiyalanishi 

lozim: 

– ushbu jinoiy-huquqiy institutning qonun talab etgan barcha belgilari 

mavjud bo‘lgan holda, oxirgi zarurat sifatida; 

–  xayoliy mudofaa to‘g‘risidagi qoidalarga muvofiq, sodir etilgan 

qilmishda barcha zaruriy shartlar mavjud bo‘lgan holda zaruriy mudofaa 

yoki ehtiyotsizlik orqasidan jinoyat sifatida; 

–  umumiy asoslarda odatdagi qasddan yoki ehtiyotsizlik orqasidan 

sodir etilgan jinoyat sifatida. Ehtiyotsizlik orqasidan jinoyatdan farqli 

ravishda, xayoliy mudofaada aybdor shaxs ehtiyotsizlik orqasidan zarar 

yetkazgan uchinchi shaxslarning harakatlari uning ongida amalga 

oshirilayotgan tajovuz bilan bog‘liq bo‘lmaydi. Masalan, mudofaalanuvchi 

qurollangan talonchilarning tajovuziga chek qo‘yish maqsadida ulardan 

biriga jamoat joyida o‘t ochsa va bunda o‘tkinchi yo‘lovchilardan biriga 

o‘q tegsa; 

–  aybsiz zarar yetkazish  sifatida. Bunday holatlarda shaxsning 

harakatlari JK 24-moddasiga ko‘ra jinoiy jazolanmaydigan bo‘ladi.