Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

2.2.  Yarim  oUkazgichiarnmg  o‘tkazuvchanligi
Yarim o'tkazgich  harorati absolyut 0 ga yaqin bo'lganda, o'zini 
dielektrik  qilib  ko‘rsatadi,  chunki  unda  elektronlar  yo‘q.
Yarim o ‘tkazgichaa  kuchlanish berilishi bilan  unda tok paydo 
b o ‘ladi.  Yarim  o ‘tkazgichning  ham m a  qism idan  atom lararo 
aloqalardan  m a’lum bir elektronlar ajralib chiqa boshlaydi.  Bunda 
elektronlar o ‘z yo‘lida «teshiklarni»  uchratib,  xuddi  «sakragandek» 
bo'ladi,  atomlararo  aloqalar  to ‘lib  bora  boshlaydi.  Shunday  qilib 
bu  harakat  davom  etadi.
Yarim  o ‘tkazgichda  elektr  o'tkazuvchanligi  deb  (ingliz. 
«intrinsic»  —  ichki),  kristallik  reshetkada  nuqsoni  bo'lmagan, 
kimyoviy  toza  yarim  o ‘tkazgichlarda  zaryadlarning  yo'naltirilgan 
ko'chishiga aytiladi.  Primes elementlari atomining tarkibiga qarab, 
yarim o'tkazgichlar elektronli va teshikli bo‘ladi.
Misol  uchun,  yarim  o'tkazgichning kristalldagi atomni surma 
atomi  bilan  almashtirilsa  (tashqi  qatlamida  5  valentli  elektron 
mavjud),  surmadagi  5  valentli  elektron  atom  4  elektron  atomi 
bilan  birlashib,  erkin  bo ‘lib  qoladi.  Qancha  ko‘p  surmani  atomi 
yarim o ‘tkazgichga yuborilsa, shuncha ko‘p erkin elektronlar paydo 
boMadi  va  u  xususiyatlari  bo ‘yicha  metallga  yaqin  boMib  qoladi.
1 1 7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---