Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

4.7.  Aktiv  qarshilik  va  induktiv  ulangan
 
tok  zanjiri
r —  z  ■
  cos  cp  .
r
X,
4.
 7 
1-rasm.
  Aktiv qarshilik va  induktivli  elektr zanjiri. 
41
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Zanjirdan o ‘tayotgan tok kuchlanish bilan fazasi bo'yicha to‘g‘ri 
kelmaydi,  chunki  zanjirga  induktiv  qarshilik  ulangan.  Aktiv  va 
induktiv qarshiliklaming miqdoriga qarab fazalar orasidagi burchak 
har xil  b o ‘lishi  mumkin.  Agarda  o‘zgaruvchan  tok 
2
anjirida  aktiv 
qarshilik bo‘lsa, tok bilan kuchlanish fazalari bir-biriga to‘g‘ri keladi 
(4.7.2,  a-rasm ).
Agarda elektr zanjiriga xolos induktiv qarshilik ulangan  bo‘lsa, 
elektr tok  fazasi bilan  kuchlanish fazasi orasida 90 gradusli  burchak 
hosil  bo‘Iadi,  ya'ni  tok  kuchlanishdan  90  gradusga  orqada  qoladi 
(4.7.2,  £-rasm).
Agarda  elektr  zanjiriga  aktiv  va  induktiv  qarshiliklar  ulangan 
b o isa ,  elektr  toki  fazasi  bilan  kuchlanish  fazasi  orasida  m a iu m  
burchak  hosil b o ia d i, ya'ni tok  kuchlanishdan  m a iu m  burchakga 
orqada  qoladi  (4.7.2,  J-rasm ).
4.7.2-rasm.
  Sodda  elektr zanjirlari  uchun  vektor diagrammalar.
Zanjirdagi to iiq  tok  /  =  
+1^  amper.
0 ‘zgaruvchan  tok  zanjiridagi  to iiq   quw at
S  — yj
Pa2  +Q[  ,  voltam per  (VA),
bu  yerda: 
Pa  —
  aktiv  quw at,  vattda  (Vt)  yoki  kilovattda  (kVt) 
o ic h a n a d i; 
QL  —
  induktiv  yoki  reaktiv  q u w at,  reaktiv  volt- 
amperda  (var)  yoki  reaktiv  kilovoltamper  reaktivda  (kvar)  o i -  
chanadi. 
.
Zanjirga  ulangan  kuchlanish  va  undan  oiay o tg an   to iiq   tok 
orqali  to iiq   quw atni  quyidagicha  aniqlanadi:
42
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

S  =  U
 • 
1
  , 
VA.
Zanjirdagi  aktiv  quw at: 
Pa =  U
  •  /   •  cos  
Zanjirdagi  reaktiv  quw at 
Qt  =  U  •  I
  ■ sin 
cp, 
var.
Q uw at koeffisiyenlini aktiv quw atning to'liq quwatga  nisbati 
bilan  belgilanadi:
Bu  formuladan  ko'rinib  turibdiki,  zanjirda  aktiv  quw atning 
miqdori  qancha  ko‘p  bo‘lsa,  quw at  koeffitsiyenti  shuncha  ko‘p 
bo ‘ladi.