Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

6.2.  0 ‘zgarmas  tok  mashinasining  ishlash  tartibi
Mexanik  energiyani  elektr  energiyasiga  aylantirib  beradigan 
mashinalar generator deyiladi. Agar generator o'zgarmas tok ishlab
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

chiqarsa va uni tashqi zanjiiga bersa, unday mashinalami o'zgarmas 
tok  mashinasi deb ataladi.  Bunday generatoming prinsipial tuzilishi
6 .2 .1-rasmda  ko'rsatilgan
6.2  1-rasm
  O'zgarmas  tok  gencratorining  ishlash  qoidasi.
Agarda  o ‘zgarmas  magnit  maydonida  simli  g'altakni  aylan- 
tirilsa,  u  holda  magnit  maydoni  g'altak  o'ram larini  kesib  o ‘tib, 
u la rd a   o 'z g a ru v c h a n   e le k tr  y u ritu v ch i  kuch  hosil  q ilad i. 
G eneratorning  kollektorlariga  yopishtirilgan  c h o ‘tkalar  orqali 
o‘zgaruvchan elektr yurituvchi  kuchni o ‘zgarmas elektr yurituvchi 
kuchga  aylantiriladi.  Agarda  g'altak  o ‘ramlariga  kollektordagi 
cho'tkalar orqali o'zgarmas tok manbaini ulasak,  u  holda g‘altakdan 
o 'tg a n   elek tr  toki  o'zg arm as  m agnit  m aydoni  bilan  o 'za ro  
munosabatda bo‘lib,  mexanik energiya hosil qiladi va yakor aylana 
boshlaydi.  Buni  elektr energiyani  mexanik  energiyaga  aylantirish 
deyiladi.  Bunday  m ashinalar  o ‘zgarmas  tok  dvigatellari  deyiladi. 
Bunday  o'zgarm as  tok  elektr  dvigatelini  dunyoda  birinchi  bo'lib 
rus  olim i,  akadem ik  Boris  Sem yonovich  Yakobi  1834-yilda 
yasagan.  0 ‘zgarmas  tok  generatorlari  va  dvigatellari  yer  yuzining 
hamma  mamlakatlarida  ishlatiladi.