O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

3 . 3 .   Kra xma l  va   pa to k a    

 

Kartoshka  va  makkajo„xori  kraxmali  savdoga  chiqariladi. 

Kartoshka 

kraxmali

  kartoshkadan  olinadi.  Kartoshka  oldin  yuviladi  va  qirg„ich 

mashinalarda  qirib  undan  bo„tka  tayyorlanadi.  Ezilgan bo„tka elakda chayqaladi. 

Kraxmalning  mayda  donachalari  suv  bilan  elakdan  o„tadi  va  idishning  tagiga 

cho„kadi;  keyin  kraxmal  suvdan  ajratib  olinadi,  tsentrifugalarda  qayta  ishlanadi 

va  quritiladi.  Sifatiga  qarab,  kartoshka  kraxmali  to„rt  navga  bo„linadi:  ekstra, 

oliy,  1  va  2-  navlar  (keyingisi  faqat  texnik  maqsadlar  uchun).  Kraxmalni 

navlarga  ajratishda  rangi,  yaltiroqligi,  sirtidagi  qora  nuqtalar  (1 

sm

2

  dagi)  va 

tarkibidagi  kul miqdori hamda nordonligi  asos qilib olinadi.   

Makkajo‗xori  kraxmali

  makkajo„xoridan  olinadi,  buning  uchun 

makkajo„xori  doni  qo„shilmalardan  tozalanadi  va  36-42  soat  mobaynida 

nordonlashtirilgan  iliq  suvda  saqlanadi;  keyin  uqalanib,  murtagi  ajratib  olinadi, 

hosil  bo„lgan  bo„tqa  ikkinchi  marta  yaxshilab  maydalanadi,  yuviladi,  tinitiladi, 

tsentrifugalanadi  va  quritiladi.  Murtagidan  esa  makkajo„xori  moyi  olinadi. 

Sifatiga  ko„ra  makkajo„xori  kraxmali  ikki  navga  -  oliy  va  1-navga  bo„linadi. 

Navlarga  ajratish  belgilari  kartoshka kraxmaliniki  bilan  bir xildir.   

Patoka

  kartoshka  yoki  makkajo„xori,  ba‟zan  bug„doy  yoki  javdar 

kraxmallaridan  olinadi.  Aralashmalardan  tozalangan  kraxmal  suvda  eritiladi, 

nordonlashtiriladi  va  kraxmal  suti  tarzida  kattakon  bochkalarga  yoki 

avtoklavalarga  solib  qo„yiladi.  shuning  o„ziga  bir  oz  sulfat  kislotasi  (quruq 

kraxmal  vazniga  nisbatan  0,55-0,8%)  yoki  xlorat  kislotasi  (0,19-  0,25%) 

qo„shiladi  va  eritma  qaynatiladi.  Bo„tqa  quyuqlashguncha  qaynatiladi,  keyin 

sovutiladi  va idishlarga  quyiladi.   

Kraxmal  patokasi  ishlatilishiga  ko„ra  uch  turga:  karamel  ishlab  chiqarish 

sanoatida  foydalaniladi,  murabbo  tayyorlashda  hamda  boshqa  maqsadlar  uchun 

ishlatiladigan  glyukozaga  bo„linadi.  Karamel  patokasi  oliy  nav  va  1-navga 

bo„linadi. Murabbo glyukozasi navlarga  bo„linmaydi.   

---

66 

 

Patoka  qandolat  mahsulotlari  ishlab  chiqarish  va  novvoylikda  keng 

qo„llaniladi.  Yaxshi  patoka  cho„ziluvchan,  rangsiz  yoki  nimrang,  begona  ta‟m 

sezilmaydigan  shirin  va  quyuq  sharbat  bo„ladi.  Patokaga  har  xil 

qo„shilmalarning  qo„shilib ketishiga  yo„l qo„yilmaydi.   

Kraxmal  25,  50  va  60 

kg

  dan  toza  va  quruq  zig„ir,  kanop  yoki  jut 

qoplarga  joylanadi

. 

shuningdek  u  sig„imi

 

100 

g

  dan  1 

kg 

gacha qog„oz

 

pachka, 

polietilen  va  tsellofan  xaltachalarga  ham  joylanishi  mumkin.  So„ngra  bu 

pachkalar  sig„imi

 

30 

kg

  gacha  bo„lgan  quruq,  toza  yog„och  qutilarga  joylanadi. 

Kraxmal  quruq,  yaxshi  shamollatib  turiladigan,  harorati  ko„pi  bilan  15°C 

bo„lgan  va  havosining  nisbiy  namligi  75%  dan  oshmagan  xonalarda  saqlanadi

. 

Qoplar  maxsus  o„rinlarga  taxlab  qo„yilishi  kerak.  Kraxmalni  o„tkir  hidli  va 

kuchli  bug„lanuvchi  mollar  bilan  bir joyda saqlash mumkin  emas.  

Patoka  sig„imi

 

50  dan  300 

kg

  gacha  bo„lgan  bochkalarga  joylanadi. 

Patokani  quruq,  salqin,  havo  harorati  8-12°C  bo„lgan  xonalarda  saqlash  tavsiya 

etiladi.