O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi

Aleksandr Sergeyevich Pushkin  (1799-1837)
Rus adabiyotining dahosi, hozirgi zamon rus adabiy tilining asoschisi A.S.Pushkin
1799-yil 6-iyun kuni Moskva shahrida dvoryan oilasida tug`ildi. Otasi Lvovich Sergey
zamonasining   ilg`or   kishilaridan   edi.   O`z   uyida   fransuz   va   rus   yozuvchilarining
kitoblaridan   kutubxonasi   bor   edi.   Uning   ukasi,   ya’ni  A.S.Pushkinning   amakisi   Vasiliy
Lvovich   Pushkin   shoir   bo`lib,   karamzinchilar   oqimida   ijod   qilardi.   Aleksandr   12
yoshigacha uyida o`qidi, keyin uni 1811-yil sarskoye Selo shaharchasida yangi ochilgan
litseyga   o`qishga   berishadi.   Bu   litsey   davlatning   yuqori   ishlari   bo`yicha   chinovniklar
yetkazib   berardi.   Litseyda   u   o`ziga   Delvig,   Pushin,   Kyuxelbeker   va   shunga   o`xshash
do`stlar   orttirdiki,   ular   bir   umrga   qadrdon   bo`lib   qolishdi.   1817-yilda   litseyni   bitirgan
Pushkin Tashqi ishlar Kollegiyasida ish boshladi. Bu yerda u 1820-yilgacha ishladi. Shu
yerda u A.S.Griboyedov bilan tanishdi.
1820-yil 9-mayida Pushkin shaxsan Aleksandr I buyrug`iga asosan general Inzov
qo`l ostiga xizmatga yuborishadi. Shu yilning yoz oylarida Inzov ruxsati bilan Rayevskiy
oilasi bilan sayohatga boradi. U Shimoliy Kavkaz, Qrimda bo`lib, Simferopol va Odessa
orqali Kishinyovga qaytadi.
Kishinyovda u Pestel, Davidov, Yakushkin singari dekabristlar  bilan tanishadi. Bu
yerda uning birinchi “janubiy” poemasi “Kavkaz asiri” yuzaga keladi (1822). 1823- yilda
ikkinchi poemasi  “Bog`chasaroy  fontani”,  1823-yilda esa  o`zining  “Yevgeniy   Onegin”
she’riy romanini boshlaydi. 1824-26-yillarda yana surgun qilinadi.
Bu   safar   Pskov   gubernyasiga   qarashli   Mixaylovskoye   qishlog`iga   yuborishadi.
Shaharda   yurib   o`rgangan   Pushkin   qishloqda   judayam   zerikadi.   U   ko`pincha   bo`sh
vaqtlarini   Osipova   xonimning   xonadonida   o`takazardi.  1825-yil  dekabr   qo`zg`oloni  va
uning mag`lubiyatidan juda ham afsuslanadi. 1826-yil 8-sentabrda u podsho Nikolay I
bilan uchrashadi. Bu yerda, ya’ni shoh qabulida u ochiqdan-ochiq podshoning savoliga
“men dekabristlar tomonida bo`lardim” deydi.
1829-yil u Kavkaz bo`ylab sayohatga chiqadi. Uning asl maqsadi surgun qilingan
dekabrist   o`rtoqlari   bilan   uchrashish   edi.   1830-yilda   u   Moskvaning   eng   go`zallaridan
bo`lmish N.Goncharovaga uylanadi. Lekin oradan 4 yil o`tar-o`tmas har xil gaplar, uning
oriyatiga   tegadigan   ig`volar   ko`payadi.   Uning   N.Goncharova   bilan   oralari   bir   muncha
sovuqlashadi.   Oxiri   borib   bu   gaplar   uni   Gollandiya   elchisi   Gekkernning   saqlab   olgan
o`g`li – Dantesni duelga chaqirishga majbur qiladi. Duel payti og`ir yaralangan Pushkin
1837-yil 27-yanvar kuni 38 yoshida vafot etadi.
Pushkin ikki buyuk jahonshumul voqealar ta’siri ostida o`sib, ma’naviy ulg`aydi:
Vatan urushi va dekabristlar qo`zg`oloni.
U litseyda o`qib yurgan paytlarida Derjavin, Batyushkov, Jukivskiylarga o`xshab
yozishni istar va shularning asarlariga taqlid qilib o`z asarlarini yaratardi. Uning asarlari
yuqorida aytib o`tilgan shoirlarnikiga ko`ra barkamol yaratildi.
Uning   litseyda   o`qib   yurgan   paytlaridayoq   “Shoir   do`stimga”   (1814),   “Mening
do`stlarimga   vasiyatim”   (1815),   “Mening   epitadiyam”   (1815),   “Mening  Aristorximga”
(1815), “Hijron”, “Ayriliq” nomli she’rlari odamlarning diqqat e’tiborini o`ziga tortgan
edi.
Pushkin   janubga   surgun   qilingan   paytlarida   litseyda   o`qib   yurgan   chog`larida
boshlab qo`yilgan “Ruslan va Lyudmila” poemasini yozib tugatdi.
57

---

Aim.uz