Soliq va soliqqa tortish fanidan

Soliq tizimi haqida tushuncha va uning mohiyati . 
 
        Prezidentimiz I.A. Karimov tomonidan, «avvalo soliq tizimi o‗ziga xos vazifani-
fiskal,  qayta  taqsimlash  va  rag‗batlantirish  vazifasini  to‗la  darajada  bajarishi 
kerak»,
17
- degan fikr bildirilgan edi. 
Respublikamiz  mustaqilligining  dastlabki  yillarida  davlat  soliq  siyosatining  asosiy 
yo‗nalishi bozor munosabatlarini qaror toptirishga  qaratilgan qator ilmiy asoslangan 
soliqlarni joriy etish va shu orqali mavjud soliq tizimini tubdan qayta tashkil etishdan 
iborat  bo‗ldi.  Soliq  siyosatining  keyingi  yo‗nalishi  esa  joriy  etilgan  soliqlarning 
samarali  amal  qilishini  ta‘minlash  maqsadida  soliq  munosabatlarini  amalga 
oshiruvchi  tegishli  muassasalarni  tashkil  etishga  qaratildi.  Xususan,  dastlab  1992 
yilda  Vazirlar  Mahkamasi  qoshida  Soliq  bosh  boshqarmasi  tashkil  etilgan  bo‗lsa, 
                                                           
17
 Каримов И.А. Ўзбекистон буюк келажак сари.  –Т.: Ўзбекистон, 1998. 358-б.  

---

168 
 
1994  yilga  kelib  bu  boshqarma  Davlat  Soliq  Qo‗mitasiga  aylantirildi  va  uning 
hududiy bo‗linmalari tashkil etildi. DSK, DSBlar, DSIlar........ 
Bundan  ko‗rinadiki,  bozor  iqtisodiyotiga  o‗tishning  birinchi  bosqichida  soliq 
siyosatida  asosan  tashkiliy  jihatlarga  e‘tibor  qaratildi,  ya‘ni  soliqlarni  joriy  etish  va 
soliq siyosatini bevosita amalga oshiruvchi tegishli muassasalar shakllantirildi.  
      Mustaqillik  yillarida  soliq  tizimi  islohoti  rivojlanishini  yaqqol  ko‗rsatish  uchun 
shu davrni to‗rt bosqichga bo‗lib ko‗rsatish mumkin.  
Birinchi bosqich 1991-1994 yillar - O‗zbekistonning o‗z soliq tizimini tashkil etish va 
soliqlarning xazinaviy ahamiyatini oshirish bosqichidir.  
     Soliq  islohotlarining  ikkinchi  bosqichi  soliqlarni  bozor  iqtisodi  talablariga 
moslashtirish  va  korxonalarning  ishlab  chiqarishni  rag‗batlantirishga  qaratish 
davridir. Bu davrga 1995 —1997 yillar to‗g‗ri keladi. 
       Soliq islohotining uchinchi bosqichi 1998 yildan 2007 yilning oxirigacha davom 
etdi.  Bu  bosqichni  soliq  tizimida  soliqlarni  ixchamlashtirish  konsepsiyasining 
boshlanish davri deb atash mumkin. 
     To‗rtinchi  bosqich  2008  yil  01  yanvardan  yani  O‗zbekiston  Respublikasining 
Soliq kodeksini amalda kuchga kiritilishi bilan boshlandi va xozirgi kungacha davom 
etib kelmoqda.  
Bu  bosqichda  soliq  to‗lovchi  yuridik  va  jismoniy  shaxslarga  imkoni  boricha 
soddalashgan,  ixchamlashgan  soliq  tizimi  joriy  etilib,  ularning  soliq  hisoblari, 
hisobotlarini, soliq to‗lash muddatlari ixchamlashtirilmokda va soliq yuki muntazam 
ravishda yildan yilga kamaytirilmokda. 
 
VAZIFALAR