F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

8.4. Inson ekologiyasining zamonaviy muammolari 

Insoniyatning  rivojlanish  tarixi  -  bu  eng  avval  uning  tabiiy  muhit  bilan 

bo’ladigan o’zaro munosabati, inson o’rab turgan muhit bilan bo’lgan muvozanati 

bilan  bog’liqdir.  O’tgan  ming  yilliklar  davomida  insonlar  o’zlarining  hayot 

kechirishlari  uchun  tabiatdan  barcha  zaruriy  narsalarni  olganlar  va  bu  jarayonda 

biosferaning  rivojlanishiga  salbiy  ta’sir  ko’rsatmaganlar,  hattoki  ayrim  holatlarda 

uning yanada gurkirab rivojlanishiga ko’maqlashganlar. Ammo, ohirgi o’n yilliklar 

davomida  insonni  o’rab  turgan  tabiiy  muhit  odamlarning  xo’jalikdagi  faoliyatlari 

sababli keskin o’zgarishga uchradi. Bu jarayon albatta ilmiy texnika jarayoni bilan 

bog’liqdir. Ma’lumki, atrof muhitdagi kuzatilayotgan negativ o’zgarishlar ataylab 

qilingan  bo’lmay,  balki  texnologik  siyosat,  yetarlicha  bo’lmagan  texnikaviy 

taraqqiyot,  antropogen  tasirotlarining  negativ  samarasini  yetarli  darajada 

o’rganilmaganlik,  tabiatning  o’z  imkoniyatlarini  yetarlicha  bilmaslik  oqibatida 

yuzaga  kelgan  jarayondir.  Atrof  muhitning  kuchli  tarzda  ifloslanishi  natijasida 

biosfera o’z vazifasini bajarolmay qoldi, natijada insoniyat oldida global muammo- 

insonlarning  yashash  muhitini  tanazzulga  yuz  tutayotganlik  muammosiga  duch 

---

 

488 

 

kelindi.  Bu  holat  hozirgi  kunda  inson  ekologiyasiga  doir  muammolar  nomi  bilan 

mashhurdir. 

Inson  ekologiyasi  -  bu  odam  va  atrof  muhit  o’rtasidagi  o’zaro  munosabat 

haqidagi  fandir.  Bugungi  kunda  bizga  ma`lum  bo’lgan  ma`lumotlarga  qaraganda 

ekologik  tizimdagi  eng  muhim  muammolarning  yo’nalishlari  quyidagilardan 

iborat: (Yu.A. Izrail, 1982) 

- planeta bo’ylab iqlimning o’zgarishi  

- atmosferadagi ozon qavatining yemirilishi  

- dunyo okeanining ifloslanishi 

-o’rmonzorlarning yo’qotilishi, ekinzorlarni cho’l zonalariga aylanib borishi.  

-  tuproq  muhitining  yalpisiga  sho’rlanib  ketishi,  buning  oqibatida  suv  havo 

muhitining ifloslanishi  

- atrof muhitni yuqori jadallikka ega bo’lgan moddalar bilan ifloslanishi (radioaktiv 

moddalar, og’ir metall birikmalari, pestitsidlar, kantserogenlar va h.k.)  

Ekologiya bilan bog’liq bo’lgan muammolar kompleks hisoblanadi va uning 

tutgan  rolini  baholash  uchun,  atrof  muhitning  hozirgi  holatini  va  uning 

insoniyatning  hayoti  va  faoliyatiga  ta’sirini  aniq  bilish  uchun  biosferaga 

antropogen ta`sirotlarining hamma tomonlarini aniq o’rganishni taqozo etadi.