Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 

 

 

123 

 

Kirxgof  buyuk  shoirAleksandr  Pushkinga,  uning  hayotidagi  muhim  voqealarni:  tez  orada  ko‘p  pul

 

olish, 

ikki  surgun,  uylanish,  mashhurlik,  38  yoshda  hayotni  tark  etish  ehtimolini

 

bashorat  qilgan.  Afsus  ki,  bu 

bashorat to‘la ro‘yobga chiqqan.

 

Ukrainalik atoqli faylasuf va shoir Grigoriy Skovoroda ham bashorat

 

qilish 

qobiliyatiga ega bo‘lgan. U o‘z qishlog‘i – Ivanovkaga oxirgi marta kelganda kasal bo‘lmagan. Hammaga 

o‘zining  o‘limi  yaqinligini  e’lon  qilgan,  o‘zi  o‘ziga

 

qabr  qazgan,  o‘z  «xonaqosi»ga  qaytib  kelgan,  ich 

kiyimini  almashtirgan,  boshiga

 

o‘z  asarlarini  qo‘ygan  va  vafot  etgan.  G‘arb  mamlakatlarida  ijtimoiy 

prognoz  qilish  ilmiy  bashoratning  turi  sifatida  «futurologiya»  (lot.  «futurum»  –  «kelajak»  va  yunoncha 

«logos» – «ta’limot») degan nom bilan vujudga kelgan. Bu atamani ilk bor G‘arbiy Berlin Erkin universiteti 

huzuridagi  Otto  Zur  nomidagi  institut  professori  O.Flextgaym  ishlatgan.  SHuni  qayd  etish  lozimki, 

«futurologiya» atamasi umumiy e’tirof etilgani yo‘q. Misol uchun, bashorat muammolari bo‘yicha fransuz 

mutaxassislarining  aksariyati  futurologiya  insonning  kelajakni  ishonch  bilan  bashorat  qilish  qobiliyati 

haqida  xom  xayol  qilish  uchun  asos  bo‘ladi,  deb  hisoblaydi.  Futurologiya  o‘rniga  «fyutyuribli»  atamasi 

taklif qilingan bo‘lib, u «ehtimol tutilgan kelajak», degan ma’noni anglatadi. Bunda, kelajakning shartliligi, 

ko‘p variantliligiga urg‘u beradi. Mamlakatimizda ijtimoiy bashorat bilan bog‘liq tadqiqotlar «prognostika» 

degan  nom  olgan.  Bu  yosh  fan  prognoz  qilish  qonunlari,  tamoyillari  va  metodlarini  o‘rganadi,  mantiq 

muammolarini  va  har  xil  tipdagi  prognostik  tadqiqotlarning  tasniflarini  ishlab  chiqadi.  U  endigina 

shakllanish  davrini  boshdan  kechirmoqda,  lekin  hozirning  o‘zidayoq  kelajakning  ilmiy  muqobillarini 

yaratishning muhim vositasi hisoblanadi.