Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

52- расм.
Хромосомада генларнинг жойлашиш схемаси. Рақамлар
генлар орасидаги кроссинговер фоизини кўрсатади. 
Бинобарин, ген бирикиш гуруҳида маълум бир жойни эгаллар экан, 
бу ҳар бир хромосомада генларнинг тартибли жойлашиш ва хромосома-
ларнинг генетик харитасини тузиш имконини беради. 
53 ва 54-расмларда дрозофила ва маккажўхори хромосомаларининг 
генетик харитаси келтирилган.
Расмларнинг тагида харитадаги генларнинг номи ва уларнинг таъ-
сирида ривожланувчи белгиларнинг фенотипи ёзилган. Рақамлар генлар 
орасидаги масофани кўрсатади. 

---

213 
Дрозофила хромосомаларининг генетик харитаси: 
I : у-сариқ тана (кул ранг - белгининг нормадаги ҳолати); w-оқ кўз 
(қизил); ес-туклари орасидаги фасеткалари (тукларнинг йўқлиги); сv-
қанотидаги томирлардан бирининг йўқлиги (томирнинг борлиги); v-
киновар кўз (қизил); m-кичик қанотлар (нормал); s-қора тана (кул ранг); f-
айрисимон туклар (нормал); В-қисиқ кўз (юмалоқ); car-қалампирмунчоқли 
кўз (қизил); вв-калта туклар (нормал). 
II : аl-калта аристлар (нормал); dp- калта қанотлар (нормал); d-калта 
оёқлар (нормал); b-қора тана (кул ранг); pr-тўқ қизил (қизил); vg-қисқа 
қанот (нормал); с-қайрилган қанот (тўғри); а-арксимон қанот (тўғри); sp- 
қанотдаги доғ (доғнинг йўқлиги). 
III : ru –дағал фасеткалар (нормал); se-жигар ранг кўз (қизил); Д-
тукларнинг камайган сони (нормал); р-пушти ранг кўз (қизил); ss- калта 
туклар (нормал); е- қора тана (кул ранг); rо–дағал фасеткалар (нормал); са- 
ёқут рангли кўз (қизил); Мg-кичрайган туклар (нормал). 
IV : bt- букилган қанот (тўғри); еу- кўзнинг йўқлиги (борлиги).
Маккажўхори хромосомаларининг генетик харитаси: 
I – X - бирикиш гуруҳлари; центромералар айлана билан 
кўрсатилган. 
I : sr
1
- йўл-йўл барглар; ga
6
–гаметофитли омил; ms
17
- эркаклик 
пуштсизлиги; ts
2 
– донли рўвак; Р - бўялган перикарп; zl - зиготик леталь; 
аs- асинапсис; hm - гельминтоспориозга чидамлилик; br
1
– қисқарган
бўғим оралиқлари; vg - қисқа попуклар; f
1
- юпқа чизиқли барглар; аn
1
- 
чангчилари бўлган сўта; Кn- ғадир барглар; gs
1
- яшил йўл-йўлли барг; Тs
6
- 
донли рўвак; bm
2
- баргнинг жигар рангсимон ўрта томири; 
II : ws
3
- оқ ўрам; аl- оқиш барг; lg
1
- тилчасиз; lg
2
- ялтироқ барг ; В- 
антоциан рангни кучайтирувчи; sk- майинликнинг йўқлиги; fl
1
- крахмалли 
эндосперм; ts
1
- донли рўвак; v
4
- сариқ-яшил ўсимталар; Ch- шоколад 
рангидаги перикарп. 
III : сr
1
- буралган барг; d
1
- паканалик; rt- илдизнинг йўқлиги; Lg
3
- 
тилчасиз; Rg- ғадир-будирли барглар; ts
4
- донли рўвак; ba
1
- наслсиз 
поялар; nа
1
- паканалик; а
1
- жигар ранг перикарп ; sh
2
- буришган 
эндосперм; et
–нақшли эндосперм; ga
1
- гаметофитли омил. 
IV : de
1
- ривожланмаган эндосперм; Gа
1
- гаметофитли омил; Ts
5
- 
донли рўвак; sp
1
- майда чанг; su
1
- қандли эндосперм; de
16
- ривожланмаган 
эндосперм; zb
6
- кўндаланг йўлли барглар; Tu
1
- юпқа пардали j
2
“японча” 
альбинос йўл-йўлли; gl
3
- ялтироқ барглар. 
V : gl
17
- ялтироқ барглар; а
2
- антоциан рангли ўсимликлар; bm
1
- 
жигар ранг ўрта томир; bt
1
- мўрт эндосперм; v
3
- сариқ-яшил ўсимталар; 
bv
1
-паст бўйли ўсимлик; pr- қизил алейрон; уs
1
- сариқ йўл-йўлли; v
2
- 
сариқ-яшил ўсимталар. 
VI : po
1
- кўпсонли митозлар; у
1
- сариқ эндосперм; pg
11
- оч-яшил янги 
униб чиққан майсалар; Рl- тўқ қизил ўсимлик; Bh- доғли алейрон; sm- 
пушти ранг тумшуқча; pу- майда ўсимлик. 

---

214