12
хусусиятдир. Бир муҳим нуқтаи-назарни диққат эътибордан
қочирмаслик зарур, яъни туроператорлар авиякомпаниялар,
транспорт ташкилотлари, меҳмонхона индустрияси корхоналари,
экскурсия
фирмалари, умумий
овқатланиш
корхоналари,
кўнгилочар хизматларни кўрсатувчи
ташкилотларни иш билан
таъминлайди, келиб-кетувчи туристлар ҳисобидан фойда олишга
имконият яратади. Ҳозирги кунда кўпгина минтақаларни ва ҳатто
дунё давлатларини туризм соҳасини иқтисодий тизим билан
чамбарчас боғлиқ равишда иш юритияпти десак муболаға
бўлмайди албатта.
Туроператорни
интеграцияловчи функцияси бевосита ёки
билвосита
мамлакат
ташқи
сиёсати,
унинг
йўналиши,
устиворлигини жаҳон миқиёсида ташқи сиёсатда белгилаяпти десак
хато қилмаймиз. Нафақат ташқи иқтисодий алоқалар
шаклини
ўзида мужассамлаштириш балки халқаро туризм маданий,
ижтимоий, илмий алмашувлар воситаси ҳамдирки, ўз навбатида
бундай ҳолат дипломатик алоқалардан ҳам кучлироқ қувватга
эгадир. Бир томондан реципиент мамлакат барқарор сайёҳлар
оқими дегани бу валюта тушуми, иш ўринлари, аҳоли бандлигини
ўсиши, иқтисодий инфратузилмани ривожланишидан маҳрум
бўлиб қолишдан ҳеч бир манфаат топмайди. Иккинчи томондан
донор мамлакат ўз фуқороларини четга чиқишига тўсқинлик
қилмайди, бу дегани тадбиркорликни барқарор ривожланиши, янги
иш ўринларини яратиш, барқарор солиқ тўловлари, мамлакат учун
иқтисодий фаолликни йириклашишидир. Пировардида қарабсизки
икки мамлакат сайёҳлик айирбошлов фаолиятига қўл урган, икки
томон ҳам иқтисодий ҳамкорлик ришталарини ҳозир этишганлар.
Юқорида таъкид этилган функцияларидан ташқари яна
биттаси постиндустриал иқтисодий тизимига оид давлатлар
тавсифига мансубликни ифода этувчи
оператор лоббилик
функциясидир. Функцияни бундай номланишига кўпроқ сиёсий
термин изоҳларини иштироки сабаб бўлган. Туроператорлар
ҳақиқатдан ҳам иқтисодиётни ҳоҳлаган гўшасида
фаолият
юритувчи корхоналарга ўз таъсирини ўтказиш имкониятига эга
бўлдилар. Ушбу корхоналарни ишлаб чиқариш йўналиши бўйича
туроператор лоббиси таъминотчи – корхона яъни туристик
хизматларни таклиф этувчилардир.
Туроператорларнинг
қарорлари
ва
иродаси
нафақат
авиякомпанияларни фаолиятида, балки авияқурувчи концернлар ва
13
келажакдаги фрахт хизматини кўрсатувчи кучлар учун ҳам ҳал
қилувчи аҳамиятга эга. Аналогик вазиятга автотранспортлар ва
темир йўл корхоналари фаолияти таалуқлидир. Ҳақиқатни айтиш
кераккки
туроператор
лоббилари
фақат
постиндустриал
иқтисодиётга хос, юқори даромадли турист потенциалини
мужассамлаштирган, юқори даражадаги рақобатни тақозо
этувчи
тизимга хос ва мосдир.
Шундай қилиб, туроператор замонавий дунёда кўпгина инфра
ва суптузилмали туристик индустрия корхоналарига потинциал
мижозлар таклиф этишда кафолат рамзига айланди, бу ўз навбатида
уни ҳақиқий куч салоҳиятини қулга киритишга олиб келдики, охир
оқибатда у функцияланган тобе корхоналаргагина ўз таъсирини
ўтказиб қолмасдан, бошқа соҳаларда ҳам ўз устиворлик
томонларини намоён эта бошлади.
Мамлакат ва минтақаларда туристларнинг тутган ўрни,
иқтисодий тизимга таъсирини
кенг тус ола бошлаганидан
туооператорлар хусусида дунё давлатлари ўртасида ўзаро риоя
этиладиган тартиблар ишлаб чиқилган. Биринчи ўринда
туроперейтингга оид фаолият учун рухсатнома, давлат органини
аниқлаш рухсатнома ваколатлари талаб этилади. Талаб этиладиган
рухсатномани (лицензия) давлат қонунчилигига муофиқ ва
маҳаллий шароитлардан келиб чиқиб уч гуруҳга бўлиш мумкин:
-мустақил фаолият юритувчи ҳуқуқини берувчи туроператор
рухсатномасини (лицензияни) юридик шахс сифатида қонуний
шаклланганлигини тасдиқловчи ҳужжатлар тақдимоти, энг авволо
юридик шахсларни таъсисчилари ҳақида маълумот, унинг
ташкилий-ҳуқуқий шакли, устав капиталини ўлчами, иштирокчи
фирмасининг мулки тўғрисида маълумот;
-туризм соҳасида тажрибага эга бўлган ишчилар гуруҳининг,
штатларнинг мавжудлиги ёки маълумоти муофиқ келадиган, яъни
келажакда сифатли туроператор хизматлари кўрсата олиш
мумкинлиги исботловчи ҳолатларни талаб этилиши;
- келажакда туроператорлик фаолияти истиқболлари учун
шартномалар (юк ташувчилар, бошқа туроператорлар билан
шартнома муносабатлари) мавжудлиги.
Туроператор таваккалчилик даражасини ҳисобга олиб
оператор иши билан боғлиқ юк ташувчилар, консуллик
хизматлари,
форс-можор ҳолатлари ва туристлар хуқуқларини бузилиши
эҳтимоллари, уларга маънавий зарар етказишларни ҳисобга олиб
14
жаҳон туроператор рейтинги томонидан туроператорлар учун
молиявий кафолатлар ишлаб чиқилган. Бу пул кўринишида банка
депозит сифатида қўйилади, у албатта маълум сумма қиймати
ифодалайди. Бу чора туризм бозорида кичик ва ўрта даражали
туроператорларни фаолиятини қисқариш ва чекланишга олиб
келдиким, бу ўз ўрнида йирик туроператорларга рақобатда
енгиллик ҳосил қилади. Молиявий кафолат нақдлиги туроператор
учун кутилмаган муаммоларни бартараф этишда имконият яратади,
туристлар ҳуқуқларини ҳимоясини кафолатлайди.
Do'stlaringiz bilan baham: 
