M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

8- §. Sof siljishda ruxsat etilgan kuchlanish 

 

Siljishdagi ruxsat etilgan kuchlanish qiymatini aniqlash uchun, 

xavfli kuchlanish qiymatini, ya’ni kuchlanishning oquvchanlik 

chegarasidagi yoki material buzilishidagi qiymatini tajribadan aniqlab, 

xuddi cho‘zilish yoki siqilishdagidek uni mustahkamlik koeffitsientiga 

bo‘linsa, urinma kuchlanishning ruxsat etilgan qiymati 

[τ]

ni topish 

mumkin edi. Lekin laboratoriya sharoitida sof siljish deformatsiyasini 

hosil qilish ko‘p qiyinchilik tug‘diradi. Shu sababli sof siljishdagi ruxsat 

etilgan urinma kuchlanish qiymati 

[τ]

ni u yoki bu mustahkamlik 

nazariyasi asosida cho‘zilishdan topilgan ruxsat etilgan normal 

kuchlanish 

[

σ

]

 orqali aniqlash keng qo‘llaniladi. 

---

 

145

Sof siljishda  

σ

1

 = 

τ

, 

σ

2

 = 0, 

σ

3

 = -

τ

  ekanligini hisobga olib, turli 

mustahkamlik shartlarida [

τ

] va [

σ

] orasidagi bog‘lanishlarni topamiz. 

Birinchi mustahkamlik nazariyasiga asosan 

σ

1

 

≤

  [

σ

]

ch

, bo‘lgani 

uchun 

σ

1

 = 

τ

 desak 

τ

 

≤

 [

σ

]

ch 

bo‘lib, bundan 

[

τ

] = [

σ

]

ch                                                                              

  

(5.40) 

bo‘ladi. 

Uchinchi mustahkamlik nazariyasiga asosan mustahkamlik sharti 

σ

1 

–

σ

3

 

≤

 [

σ

], edi unga 

σ

1

, 

σ

2

 ning qiymatlarini qo‘ysak           

τ

 – (-

τ

) = 

2

τ

 

≤

 [

σ

]

 yoki 

[ ]

2

σ

τ

≤

bo‘lib, bundan 

[

τ

] = [

σ

] / 2                                             (5.41) 

kelib chiqadi. 

To‘rtinchi mustahkamlik nazariyasiga asosan 

[ ]

3

σ

τ

≤

bo‘lgani 

uchun   [

τ

] = 0,59 [

σ

]                                                  (5.42) 

bo‘ladi.

 

O.Mor mustahkamlik nazariyasiga asosan esa 

[ ]

[ ] [ ] [ ]

[ ]

[ ]

с

ч

с

ч

k

σ

σ

σ

σ

σ

τ

+

⋅

=

⋅

+

=

1

1

                                (5.43) 

kelib chiqadi. 

Shunga asosan birikmali bog‘lamalarni hisoblashda 

[

τ

] = (0,75,...,0,8) [

σ

]

ch

                                           (5.44) 

deb olish tavsiya qilinadi. 

Amalda (5.40) qiymat deyarli qo‘llanilmaydi, hisoblash ishlarida 

plastik materiallar uchun (5.41), mo‘rt materiallar uchun (5.43) birikmali 

va boltli bog‘lamalar uchun esa (5.44) ruxsat etilgan urinma kuchlanish 

[τ]

 ning qiymatlari qo‘llaniladi. 

 

---

 

146

 

 

 

 

 

VI bob