"
و
"
истицнофия
86
ъам бщлиб, у жумлани ыайтадан
бошлаш учун келади.
ﹸﺕْﺃﺭﹶﻗ
ﺎﻀﻴَﺃ
ﺎﹶﻨَﺃ
ﻭ
14-машы
Отлар. Итлар. Пичоылар. Ыошиылар. Пиёлалар.
Нонни пичоы билан кес. Пичоылар ыаерда? Пичоыни
токчага ыщй. Китобни шкафга ыщй. Нега щйнаяпсан?
Ыаерда щыийсан? Сен щыийсанми? Ъа, щыийман. Ыаерда
щыийсан? Ислом мадрасасида. Ыаламингни учладингми?
Ъа, учладим. Кщп щыинглар. Кам щйнанглар. Кел,
дарсимизни
щыиймиз.
Эй
Абдуллоъ,
дарсингни
щыидингми?
ﺡﺎﺒﺼِﻤﹾﻟﺍ
ﻲِﺴﺍﺭﹶﻜ
.
ﻥﻭﻤﱢﻠﻌﻤ
.
ﺀﺍﺭِﺘﹾﺸِﺍ
.
ﻊﻴﺒ
.
ﻥ
ﻵ
ﺍ
.
ﹾﻁﹶﻘﹶﻓ
.
ﹲﺔﻴْ
ﺅ
ﺭ
.
ﺏِﺤﺎﺼ
.
ﻊﻤ
.
ﺎﹶﻨﺒﹶﺘﹶﻜ
.
ﻡﹸﺘْﺃﺭﹶﻗ
.
ﺍﻭﺒﻫﹶﺫ
.
ﻡﹸﺜ
.
ﹾﻟﺍ
ﺝ
ﺭﹶﺨ
؟ﻲِﺴﺍﺭﹶﻜﻟﺍ
ﻥﻴَﺃ
ﹸﺓﹶﺫِﻤﹶﻼﱠﺘﻟﺍ
ﻡﹸﺜ
ِلﺼﹶﻔﻟﺍ
ﻥِﻤ
ﻡﱢﻠﻌﻤ
.
ﻲﹶﻟﺇ
ﹶﺕْﺌِﺠ
ﻲﹶﺘﻤ
؟ﺩﻴِﻌﺴ
ﺎﻴ
ِﺔﺴﺭﺩﻤﹾﻟﺍ
-
ﻡﻴِﺭﹶﻜ
ﺎﻴ
ﹾﻁﹶﻘﹶﻓ
ﻥ
ﻵ
ﺍ
.
ﻲِﺒِﺤﺎـﺼ
ﻊـﻤ
؟ﹶﺕْﺌِﺠ
ﻥﻤ
ﻊﻤ
ﻥﺎﻤﹾﺜﻋ
.
ﺎﺒﺎﹶﺘِﻜﻭ
ﺍﺭﹶﻁﺴِﻤﻭ
ﺎﻤﹶﻠﹶﻗ
ﹸﺕﻴﺭﹶﺘﹾﺸِﺍ
.
ﺭِﻁﺎﺴﻤﻭ
ٍﺕﺎﹶﻓﺎﱠﺸﹶﻨﻭ
ﺎﺒﹸﺘﹸﻜ
ﺎﹶﻨﻴﺭﹶﺘﹾﺸِﺍ
ﻭ
ﺱﻴِﺭﺍﺭﹶﻜﻭ
ﺎﺤﺍﻭﹾﻟﺍﻭ
ﺎﻤﹶﻼﹾﻗﺃ
.
ِﺔﺴﺭﺩﻤﹾﻟﺍ
ﻲﹶﻟﺇ
ﺎﹶﻨﺒﻫﹶﺫ
.
ِﺕـﻴﺒﹾﻟﺍ
ﻲـﹶﻟﺇ
ﻡﹸﺘـْﺌِﺠ
.
ﺱﺭﺩﻟﺍ
ﻡﹸﺘﺃﺭﹶﻗ
.
ِﻤﹶﻼﹶﺘ
ِﺭﺍﺩﻟﺍ
ِﺔﺤﺎﺴ
ﻲِﻓ
ﹸﺕﻴَﺃﺭ
ﹰﺓﹶﺫ
ِﺓﺭﹸﻜﻟﺎـﺒ
ﻥﻭـﺒﻌﹾﻠﻴ
.
ﹸﺕـﻴَﺃﺭ
86
Янгиланиш
,
гапни
янгидан
бошлаш
.
64_______________________
Араб
тили
дарслиги
–
таркиб
қоидалари
ِﺔﹶﻨﻴﹶﻨﺠﹾﻟﺍ
ﻲِﻓ
ﺏﻌﹾﻠﻴ
ﺍﺩﻴِﺭﹶﻓ
ﻲِﺒِﺤﺎﺼ
.
ﻥﻭﻤﱢﻠﻌﻤﹾﻟﺍ
ِﺀﹶﻻُ
ﺅ
ﻫ
ﻡﻬﹶﺘﹶﺫـِﻤﹶﻼﹶﺘ
ﻥﻭـﺒِﺤﻴ
ﺍﺭﻴِﺜﹶﻜ
.
ﺢ
ﻴِﺒﺎﺼﻤ
ﻱﺭﹶﺘﹾﺸﺍ
ﻲِﺒﺃ
.
؟ﹸﺓﹶﺫِﻤﹶﻼﱠﺘﻟﺍ
ﺎﻬﻴﺃ
ﻡﹸﻜﺴﻭﺭﺩ
ﻡﹸﺘْﺃﺭﹶﻗ
ْلﻫ
-
ﻡـﻌﹶﻨ
ﺎﹶﻨْﺃﺭﹶﻗ
.
ﹰﻼﻴِﻠﹶﻗ
ﻡﹸﺘﻴﹶﺸﻤ
.
؟ِﺔﹶﻨﺍﺯِﺨﹾﻟﺍ
ﻲِﻓ
ﺏﹸﺘﹸﻜﹾﻟﺍ
ﻡﹸﺘﻌﻀﻭ
ْلﻫ
-
ﺎﹶﻨﻌـﻀﻭ
ﻡـﻌﹶﻨ
.
ﻴ
ُلﺠِﻌﻟﺍ
؟ﻙﺴﺭﹶﻓ
ﹶﺕﻌِﺒ
ﻲﹶﺘﻤ
ِﻪﻤُﺃ
ﻊﻤ
ﻲِﺸﻤ
.
ﻲـﹶﺘﻤ
؟ﻪـﹶﺘﺭﹶﻘﺒ
ﻙﻭﺒﺃ
ﻉ
ﺎﺒ
ْلﻫ
؟
ﺢ
ِﻟﺎﺼ
ﺎﻴ
ﺍﺩﻴِﻌﺴ
ﹶﺕﻴﺃﺭ
-
ﻲِﺨﺃ
ﺎﻴ
ﹾﻁﹶﻘﹶﻓ
ﻥ
ﻵ
ﺍ
.
ﺍﺭﻭـﹶﺜﻭ
ﺎﹰﻨﺎﺼـِﺤ
ﺎﹶﻨﻴﺭﹶﺘﹾﺸﺍ
ﹰﺓﺭﹶﻘﺒﻭ
.
ﺎﹰﻜﻴِﺩﻭ
ﹰﺔﺠﺎﺠﺩ
ﻱﺭﹶﺘﹾﺸﺎﹶﻓ
ِﻕﻭﺴﻟﺍ
ﻲﹶﻟﺇ
ﻡِﺩﺎﹶﺨﹾﻟﺍ
ﺝ
ﺭﹶﺨ
.
1.
Ъуруфи атфалардан “
ﻡﹸﺜ
” ъарфи тартибга далолат
ыилади ва унда муълат бщлади. Масалан:
ﹶﻼﱠﺘﻟﺍ
ﻡﹸﺜ
ِلﺼﹶﻔﹾﻟﺍ
ﻥِﻤ
ﻡﱢﻠﻌﻤﹾﻟﺍ
ﺝ
ﺭﹶﺨ
ﹸﺓﹶﺫِﻤ
"
ﻡﹸﺜ
"
да
муълат кщпроы бщлади.
2.
"
ﹾﻁﹶﻘﹶﻓ
"
нинг бир неча хил таркиби мавжуд бщлиб,
шуларни бирма-бир айтиб щтамиз.
А)
ﹾﻁﹶﻘﹶﻓ
мозий фецлини тацкидлаб келадиган зарфдир
ъамда сифат ъам, ъол ъам бщлиши мумкин. Масалан:
ﹾﻁﻘﹶﻓ
ﺩﻴﺯ
ﺭﻀﺤ
Бу ерда “
ﹾﻁﻘﹶﻓ
” – “
ﺴﺤ
ﺏ
” мацносида ишлатилади.
Б)
ﹾﻁﻘﹶﻓ
даги “
ف
” юыоридаги таыдирий шартнинг жавоби
учун келган.
ﹾﻁﹶﻗ
эса махзуф мубтадонинг хабаридир.
Жумланинг таыдирий кщриниши ыуйидагича бщлади:
ﺭﻀﺤ
ﺯ
ِ
ﺈ
ﹶﻓ
ﺩﻴ
ﻙﺒﺴﺤ
ﻭﻬﹶﻓ
ﺍﹶﺫﻫ
ﹶﺕﹾﻓﺭﻋ
ﻥ
В)
ﹾﻁﻘﹶﻓ
даги “
ف
” зоидадир.
ﹾﻁﹶﻗ
эса амр ёки музорий
фецли мацносидаги исми фецлдир. Амр мацносида “
ﻪﹶﺘﹾﻨِﺇ
ِ
”
бщлади. Музорий фецли мацносида “
ﻙﻴِﻔﹾﻜﻴ
” бщлади.
______________________________________________________________
65
ﻩﺭﻭﻀﺤ
ﻙﻴِﻔﹾﻜﻴﹶﻓ
ﺩﻴﺯ
ﺭﻀﺤ
،ِﻪﹶﺘﹾﻨﺎﹶﻓ
ﺩﻴﺯ
ﺭﻀﺤ
ﹾﻁﻘﹶﻓ
нинг учинчи сурати маысадга мувофиыроы бщлади.
3. Ъол деб фоилнинг ёки мафцулун биъининг
ъолатини билдириб келган калимага айтилади.
ﺎﺒِﻜﺍﺭ
ﺩﻴﺯ
ﺀﺎﺠ
ҳол
зул
ҳол
бўлиб
фоил
Ъолнинг юыоридаги омили фецл ёки шибъи фецл бщлади.
Ъолнинг шарти шуки, у накра бщлиши керак, зул ъол эса,
яцни ъолнинг эгаси мацрифа бщлиши лозим. Ъол жумла
бщлиб ъам келади.
А) Жумлаи исмия бщлиши мумкин.
ﺯ
ﺀﺎﺠ
ﺭﻤﻋ
ﻭ
ﺩﻴ
ﺝ
ِﺭﺎﹶﺨ
ﻭ
Бу ерда “
ﻭ
” бщлиши шартдир. Бу “
ﻭ
” ъолия деб аталади.
Б) Ъол мозийлик жумлаи фецлия бщлиши мумкин.
ﺭﻤﻋ
ﺝ
ﺭﹶﺨ
ﺩﹶﻗ
ﻭ
ﺩﻴﺯ
ﺀﺎﺠ
ﻭ
Бу ерда “
ﻭ
” бщлиши шарт. “
ﺩﹶﻗ
” нинг бщлиши шарт эмас.
Г) Ъол музорийлик жумлаи фецлия бщлиши мумкин.
ﻉ
ﺭﺴﻴ
ﺩﻴﺯ
ﺀﺎﺠ
Бу ерда “
ﻭ
” нинг ъам, “
ﹶﻗﺩ
” нинг ъам бщлиши шарт эмас.
Агар зул ъол накра бщлса, ъолни илгари ыщйиш вожиб
бщлади. Чунки мавсуф-сифатга щхшаб ыолмасин.
ﹸﺕﺒﺭﻀ
ﺎﺒِﻜﺍﺭ
ﹰﻼﺠﺭ
↓
↓
зул ъол ъол
Ъол мацнавий омиллардан илгарига щтмайди.
Масалан,
ٌﺪْﯾَز
اﺬَﻫ
ﺎ
ً
ﻤِ
ﺋ
ﺎَﻗ
ни
َﺬَﻫ
ﺎ
ً
ﻤِ
ﺋ
ﺎَﻗ
ٌﺪْﯾَز
ا
деб бщлмайди.
66_______________________
Араб
тили
дарслиги
–
таркиб
қоидалари
Аммо зарф бщладиган бщлса, ъол илгари щтиши мумкин.
Масалан:
ِﻓ
ﺩﻴﺯ
ﻤِﺌﺎﹶﻗ
ِﺭﺍﺩﻟﺍ
ﻲ
ﺎ
↓
ﻤِﺌﺎﹶﻗ
ﺩﻴﺯ
ِﻓ
ﺎ
ِﺭﺍﺩﻟﺍ
ﻲ
Бу ерда ъол замир мустатир фоилдан ъол бщляпти. Ъар
бир ъолатга далолат ыилган сщз ъол бщлиши мумкин.
Масалан:
ﺒ
ﺍﹶﺫﻫ
ﺴ
ﺏﻴﹾﻁَﺃ
ﺍﺭ
ﺎﺒﹶﻁﺭ
ﻪﹾﻨِﻤ
Мана бу ьщр ъолатдаги хурмодан пишгандагиси яхшироыдир.
َو
ُهَﺪْﺣ
ِ
ﻪ
ِﺑ
ُ
ت
ْرَﺮَﻣ
даги
َو
ُهَﺪْﺣ
ъам ъолдир.
Ъол икки хил бщлади:
а) мумтаыила
б) муаккида
А) Мумтаыила – бу шундай ъолки, зул ъол бир хилда
бщлмайди.
ﺀﺎﺠ
ﺎﺒِﻜﺍﺭ
ﺩﻴﺯ
Бу ерда Зайд доимо минган ъолда эмас, балки юрган
ъолда ъам келиши мумкин.
Б) Муаккида – бу шундай ъолки, зул ъол бир хилда
бщлганига айтилади.
ﺒَﺃ
ﺩﻴﺯ
ﺎﹰﻓﻭﹸﻁﻋ
ﻙﻭ
Бу ерда отанинг меърибон бщлиши доимо бщлади.
Щзгармайди, балки бир хил туради. Бу ердаги ъолнинг
омили
ﻪﱡﻘِﺤُﺃ
ُ
бщлади. Яцни, “Мен унинг меърибонлигини
ъаыиыатлайман”, деганидир. Ъоли муаккиданинг омили ъазф
бщлишининг вожиблик шарти шуки, юыоридаги жумлаи
исмиянинг мазмунини ыарор топтириб, исбот этиши керак.
______________________________________________________________
67
15-машы
Соатлар ыаерда? Дарсларингизни щыинглар. Укангга
хат ёздингми? Бу ерга ыачон келдинг? Ъозиргина. Ким
билан келдинг? Щртоьим Наим билан. Нега йиьладинг?
Нега кулдинг? Щыувчилар чойни ичдилар. Чой ичдик.
Болалар овыат едилар. Мадрасага бордингизми? Бордик.
Кел бу ерга, щйнаймиз. Дарсларингизни щыинглар. Хат
ёздингми? Курсилар ыаерда?
ﹲﺔﻤِﺩﺎﹶﺨ
ﹲ
ﺥ
ﺎﺒﹶﻁ
ﹲﺦﺒﹾﻁﻤ
.
ﹲﺕﺎﹶﻔِﺘﹾﻟِﺍ
.
ﻡﺍﺭِﺘﺤِﺍ
.
ٌلﻭﹶﻗ
.
ﹲﺦﺒﹶﻁ
.
ﹲﻕﻭﺴ
.
ﻉ
ﺎﻤﺴ
.
ﺎﻤِﺌﺍﺩ
.
ﻡِﺩﺎﹶﺨ
.
ﻥﻴِﻤﻴ
.
ٌلﺎﻤِﺸ
.
ﻤ
ﺤ
ﺭِﺒﺎ
.
ﺏﻌﹾﻠﹶﺘ
ﹶﻻ
.
ﺍﻭﺒﻌﹾﻠﹶﺘ
ﹶﻻ
.
ﻤﱢﻠﻌﻤ
ﻡِﺭﹶﺘﺤِﺍ
ﺎﻤِﺌﺍﺩ
ﻙ
.
ِﺭﺠِﺤﻟﺍ
ﻡﺎﻤﹶﺍ
ﺽﹸﻜﺭﻴ
ﺭﻬﻤﻟﺍ
.
ﻙﻤُﺃﻭ
ﻙﺎﺒﹶﺍ
ﻡِﺭﹶﺘﺤِﺍ
ﻙِﺘﺍﻭﹶﺨﹶﺍﻭ
ﻙﹶﺘﻭﹾﺨِﺍﻭ
ﻙﹶﺘﺩﺠﻭ
ﻙﺩﺠﻭ
.
ِﺱﺭﺩﻟﺍ
ﹶﺕﹾﻗﻭ
ﺏﻌﹾﻠﹶﺘ
ﹶﻻ
.
ﻲِﻟﻭﹶﻗ
ﻊﻤﺴِﺍ
.
ﹾﻠﹶﺘ
ﹶﻻﻭ
ﺎﻤِﺌﺍﺩ
ﻙﻤﺎﻤﹶﺍ
ِﺱﺭﺩﻟﺍ
ﹶﺕﹾﻗﻭ
Do'stlaringiz bilan baham: |