“Педагогика назарияси” ва “Педагогика тарихи” фанларини ўқитиш бўйича ўқув-методик мажмуа

Ўқувчилар жамоасининг шаклланиши неча босқичда кечади? 
Ўқувчилар жамоасининг шаклланиши тўрт босқичда кечади.
503.
 
Ўқувчилар жамоаси шаклланишининг биринчи босқичи ўзида 
қандай хусусиятларни намоён қилади? 
Жамоа ривожланишининг биринчи босқичида талаб фақат ўқитувчилар 
томонидан қўйилади. Бу жамоа ривожланишининг бошланғич нуқтасидир. Бу 
босқичда жамоа ҳали тарбияловчи таъсирга эга бўлмай, балки “ташкил этувчи 

---

94 
бирлик” (гуруҳ) ҳисобланади. Бу босқичда ўқувчилар ўқитувчи томонидан 
талабларнинг қўйилишига эътиборсиз қарайдилар. Жамоа аъзоларининг 
узлуксиз ижодий фаолиятини ташкил қилиш ва уларни ягона мақсад атрофида 
бирлаштиришга эришиш орқали жамоа қарор топади. 
Жамоа ҳаётининг биринчи босқичида жамоа фаоли (активи)нинг пайдо 
бўлиши бу давр учун характерли ҳодисадир. Жамоа фаоли гуруҳнинг шундай 
аъзоларидирки, улар жамоа манфаатига мувофиқ тарзда ҳаракат қиладилар, 
ўқитувчи фаолияти ва талабига нисбатан хайрихоҳлик билан муносабатда 
бўладилар. Фаоллар ўқитувчининг яқин ёрдамчилари сифатида иш олиб 
борадилар. 
 
504.
 
Ўқувчилар жамоаси шаклланишининг иккинчи босқичида 
қандай педагогик ҳодиса рўй беради? 
Жамоа ривожланишининг иккинчи босқичи жамоа фаолининг ўқитувчи 
талабини қўллаб-қувватлаши ва унинг ўзи ҳам бу талабларни жамоа аъзолари 
зиммасига қўйиши билан тавсифланади. Эндиликда ўқитувчи жамоада пайдо 
бўлган ва у билан боғлиқ муаммо, масалаларни ёлғиз ўзи ҳал қилмайди. 
Босқичда жамоа ҳаётини ташкил қилиш усули мураккаблашиб боради, яъни, 
жамоа ўз-ўзини бошқаришга ўтади. 
Жамоанинг 
ижобий 
ривожланиши 
унинг 
аъзоларида 
мотив 
(рағбат)ларнинг 
пайдо 
бўлиши, 
ижодий 
ҳамкорлик, 
ўзаро 
ёрдам 
муносабатларининг тез суръатлар билан ривожланишига олиб келади. 
Жамоада мустақил фаолиятнинг юзага келшида жамоа фаолининг роли 
беқиёсдир. Аммо жамоа фаолининг жамоа аъзолари орасида ҳурмат қозона 
олиши, уларга намуна бўлиши, ўз бурчларини аниқ ва пухта бажариши, ўз 
мавқеларидан ноўрин фойдаланмасликлари жуда муҳимдир. А.С.Макаренко 
жамоа фаолини “жамоанинг виждони” дея таърифлаган эди. Жамоа фаоли 
бирмунча имтиёзлар (ҳуқуқлар)га эга бўлса-да, айни пайтда унинг ўзига ҳам 
оширилган талабларнинг қўйилиши мақсадга мувофиқдир.