Toshkent moliya instituti «biznes va tadbirkorlik» kafedrasi

Er =  (YA – VA)  / YA. 

Bu erda: Er - sohaning tarif bilan haqiqiy himoyalanganlik darajasi; 

YA - bojxona tarifi kiritilgandan keyingi qo’shilgan qiymat; 

VA - bojxona tarifi kiritilishidan oldingi qo’shilgan qiymat. 

ER = ((3000 + 2250) – 3000) / 3000  =2250 / 3000 = 0,75 yoki 75% 

Bu shuni bildiradiki, tayyor avtomobillarga 40% tarif va ehtiyot qismlarga 25% tarifni 

joriy qilib, davlat milliy avtomobisozlikni haqiqatda 75% tarifli himoyalanganligini ta’minlaydi. 

---

Protektsianizm siyosatining muhim tamoyili ham shundaki, davlat tayyor mahsulotlarga 

bojni ko’tarish va yarim tayyor mahsulotlarga esa uning miqdorini pasaytirish orqali tarmoqning 

haqiqiy himoyalanganligini yanada oshiradi.  

Agar mamlakatlar bojxona ittifoqiga birlashsalar, unda bojxona tarifi, barcha ishtirokchi 

mamlakatlar uchun ularning savdo munosabatlarida yagona bo’lib qoladi. Bojxona tariflari 

miqdori alohida mamlakatlar iqtisodiyotida va jahon xo’jaligida yuz berayotgan jarayonlar 

ta’sirida yuzaga keladi. Jahonda importga bojxona bojlarining pasayish tendentsiyasi 

kuzatilmoqda va u ikki tomonlama hamda ko’p tomonlama muzokaralar asosida mamlakatlar 

tomonidan rag’batlantiriladi va nazorat qilinadi.  

Bojxona bojlarini joriy qilishni qo’llovchi fikrlarga aksincha bo’lgan mulohazalar ham 

mavjud. Chunki sanab o’tilgan natijalarga boshqa usullar bilan kamroq yo’qotishlar hisobiga 

ham erishsa bo’ladi degan fikrlar ham qaysidir darajada asoslidir. 

Birinchidan, import tariflari iste’molchilar turmush darajasining pasayishiga olib keladi. 

Ikkinchidan, import tariflari kiritilishi oqibatida ular vositasida himoya qilinayotgan 

tarmoqlarda resurslar samarasiz sarflanadi. 

Uchinchidan, tariflarni kiritish va ular stavkasini belgilash masalasida mamlakat 

imkoniyatlari xalqaro bitimlar bilan cheklangan.