Мазмуны: тил ҳӘМ Әдебият

 
 
Адабиётлар: 
1. Комилов Н. Тасаввуф ёхуд комил инсон ахлоқи. Т. Ёзувчи.1996.
2.
Aziziddin Nasafiy. Komil inson haqida. Yettinchi risola. Ishq bayonida. Najmiddin Komilov. 
Tasavvuf. VII. Komil inson 
РЕЗЮМЕ 
Ушбу мақолада Азизиддин Назафийнинг комил инсонни тарбиялашдаги педагогик 
қарашлари ёритилиб, бугунги кунга келиб ҳам комил инсон ғояси кун тартибида турган долзарб 
масалалардан бири сифатида талқин қилинган. 
РЕЗЮМЕ 
В этой статье рассматриваются педагогические взгляды Азизиддина Насафий при 
воспитании гармонично развитой личности, так как идея гармонично развитости 
интерпретируется как одна из актуальных проблем сегодняшнего дня.
SUMMARY 
This article examines the pedagogical views of Aziziddin Nasafi in the education of a harmoniously 
developed personality, since the idea of harmonious development is interpreted as one of the pressing 
problems of today. 
Raqamlarni yaxshi esda saqlab qolishda “Mojor” sistemasidan foydalanish 
metodikasi 
Soatov A. J. - 
Qarshi DU huzuridagi XTXQTMOHM o’qituvchisi 
 
Tayanch tushunchalar: 
хotira, mojor, mnemonika, esda olib qolish, esda saqlash, esga tushirish, 
unutish. 
Ключевые слова:
память, mojor, mnemonika, запоминать, помнить, напомнить, забывать. 
Key words:
мemory, mojor, mnemonika, to memorize, to remember, to remind, to forget. 
 
Hozirgi kunda xotirasidan shikoyat qilmaydigan insonlar oramizda juda kam uchrasa kerak. 
Buning asosiy sabablaridan biri sifatida globalizatsiya jarayonlarida ma’lumotlarni haddan ziyot 
ko’payishi va axborot – kommunikatsion texnologiyalarning tez rivojlanishi hisobiga zudlik bilan 
tarqalishi deb qarashimiz mumkin. Shu sabab biz uchun kerakli ma’lumotlarni xotiramizda 
mustahkam saqlab qolish uchun albatta muayyan ko’nikma va qonuniyatlarga tayanishimiz lozim 
bo’ladi. Ushbu ko’nikma va qonuniyatlar bizdagi ma’lumotlarni tartibli ravishda o’ziga bog’liq 
bo’lgan boshqa tushunchalarga tayangan holda o’rinli saqlab qolishimiz uchun xizmat qiladi. 
Ayniqsa biz uchun ma’no anglatmaydigan ko’p xonali sonlarga ko’zimiz tushganda shunday 

---

35 
qonuniyatlarga yanada ko’proq ehtiyoj tug’iladi. Psixologiyaning xotira va uning imkoniyatlarini 
o’rganuvchi mnemonika sohasida shunday qonuniyatlar haqida bilim beriladi.
Bugungi kunda hayotimizni raqamlarsiz tasuvvur qilib bo’lmaydi. Oddiy ish harakatimizdan 
tortib, murakkab funksiyalarni bajarish jarayonida ham raqamlar bilan hisoblashishga majbur 
bo’lamiz. Qarangki boshqa bilimlar, tushunchalar, voqeyalar va informatsiyalarga nisbatan 
raqamlarni eslab qolish anchayin murakkab. Ayniqsa, raqamlarning soni oshib borgani sari ularni 
eslab qolishimiz qiyinlashib boradi.
Shuning uchun raqamlarning soni qanchalik katta bo’lishidan qat’iy nazar ularni puxta eslab 
qolish uchun qo’llaniladigan mnemonik texnika “Mojor sistemasi”ni bilish har bir inson uchun 
foydali hisoblanadi. Mojor sistemasi ikki xonali sonlarni oldin undosh tovushlarga bog’lash va 
tovushlarning bosh harflaridan so’z tuzish, so’zlardan esa noodatiy voqea tuzish orqali raqamlarni 
yaxshi eslab qolish uchun qo’llaniladigan mnemonik texnikadir. Mojor tizimi Yevropalik olim 
Yohan Vilkenman tomonidan 1648 yilda ishlab chiqilgan. Bu texnikaning ahamiyati shundaki, biz 
o’zimiz uchun ahamiyatli bo’lgan ma’nosiz raqamlarni so’zlarga bog’lab unga ma’no beramiz va 
eslashimiz kerak bo’lganda bog’langan ma’no orqali oldin voqeyani keyin voqeyada qatnashgan 
so’zlarni va shu so’zlarga berkitilgan raqamlarni xotiramizda oson tiklaymiz. Bu qanday amalga 
oshadi? Ma’lumki, ikki xonali raqamlar 00 dan boshlanib 01, 02, 03 va h.k oxiri 99 da tugaydi jami 
100 ta ikki xonali raqam. Sistemaga solish uchun ikki xonali ushbu raqamlarning har biriga bitta 
aniq ma’noni anglatuvchi so’zni berkitish lozim. Faqat so’zlarni raqamlarga berkitish jarayonida har 
bir ishimizda tartib bo’lgani kabi so’zlarni ham tartibli ravishda berkitishimiz kerak. Buning uchun 
00 dan 99 gacha bo’lgan raqamlarni 10 ta guruhga ajratishimiz lozim. Ya’ni 00 dan 09 gacha 
bo’lagan raqamlar bitta o’nlik sistema, 10 dan 19 gacha bo’lganlari ikkinchi o’nlik sistema, 20 dan 
29 gacha bo’lgan ikki xonali raqamlar uchunchi o’nlk sistema va jami 90 dan 99 gacha bo’lgan 
o’nlik sistemagacha o’nta o’nlik sistema hosil bo’ladi. Tartib shundan iboratki, har o’ntalik ikki 
xonali raqamlarga berkitilayotgan so’zlarning bosh harfi raqamlarga qaysidir jihati bilan o’xshash 
bo’lgan bitta undosh tovushdan boshlanishi kerak. Berkitilgan o’nta undosh tovushni quyidagi 
jadvalda ko’rishingiz mumkin. Ushbu jadval Husniddin Ismoilov tomonidan ishlab chiqilgan.
Raqam 
tovush 
Qanday qilib eslab qolish, mnemonik uslub osonroq 
0 
S-C 
“C” harfining Aylanasi 370 giradus bo’lganligi uchun nolga o’xshatish 
mumkin, bunda “C” harfining o’ng tomonida ozgina ochiq joy borligini hisobga 
olish kerak bo’ladi.
1 
T 
Bunda asosiy mantiq “T” harfining bitta ustundan iboratligi 
2 
N 
Bunda esa ”N” ning ikki ustundan iboratligi 
3 
Z-З 
Kril alifbosidagi “З” harfining 3 raqami bilan o’xshashligini hisobga olish
4 
R 
Inglizcha 4 raqamining oxirgi harfidan (Four) 
5 
L 
Rim raqam sistemasida 50 aynan ”L” harfi bilan belgilanadi 
6 
B 
”B” kichik harflar bilan yozilganda 6 raqamiga o’xshab qoladi 
7 
K 
“K” harfiga e’tibor bilan qaralsa, unda ikkita 7 raqamini birlashtirilganini sezish 
mumkin 
8 
F 
“F”harfining yozma shakli qisman bo’lsada 8 raqamini eslatib turadi 
9 
g 
“g” harfining ham yozma shakli 9 raqamiga yaqin hisoblanadi 
Yuqorida keltirilgan jadvalga tayangan holda har ikki xonali raqamga u bilan bog’liq qandaydir 
ma’noni anglatuvchi so’zlar qo’yib chiqilgan. Endi shu so’zlarga e’tibor qaratamiz.
00.
Sekund
20.Nobel 
40.Rektor 
60.Bill Geyts 80.Fakultet 
01.
Somsa
21.Nasa 
41.Raqqosa 
61.Bank 
81.Fil 
02.
Sel 
22.Narvon 
42.Ro’za 
62.Balet 
82.Fonar 

---

36 
03.
Sut 
23.Non 
43.Rok
63.Bobo 
83.Fen 
04.
Stul
24.Nota 
44.Rasm 
64.Bakalavr
84.Fasl 
05.
Salat
25.No’xot 
45.Radar 
65.Buloq 
85.Fonogramma 
06.
Soyabon 26.Neft 
46.Radio 
66.Burgut 
86.Fontan 
07.
Sumalak 27.Napoleon 47.Reklama
67.Botinka 
87.Falsafa 
08.
Seyf
28.Notarius 
48.Ruhshunos 68.Baliq 
88.Fayton 
09.
Samaliyot 
29.Narkos 
49.Rasadxona 69.Beeline 
89.Filologiya 
10.
Tug’ilgan kun 30.Zaytun 
50.Limon 
70.Konteyner 90.Gandi 
11.
Terak
31.Zuluk 
51.Loy
71.Kobalt 
91.Gilam 
12.
Titanik
32.Zorro 
52.Lagan 
72.Karta 
92.Gimn 
13.
Tut
33.Zebra 
53.Lor
73.Kit
93.Gul 
14.
Test
34.Zina 
54.Laylak 
74.Kola 
94.Golf 
15.
Tuman
35.Zanjir 
55.Lavash 
75.Kafedra 
95.Globus 
16.
Talaba
36.Zambil 
56.Litsey 
76.Kubik 
96.Gitara 
17.
Tegirmon 
37.Zilzila 
57.Lotareya
77.Kamalak
97.Gazeta 
18.
Tarjimon 
38.Zopark 
58.Leytenant 78.Konstitutsiya 
98.Garaj 
19.
Telefon
39.Ziyoratgoh 59.Lokomotiv 79.Kompyuter 99.Google 
Ko’rib turganingizdek har bir ikki xonali raqam oldin undosh tovushga va shu tovushdan 
tuzilgan so’zlarga ulangan. So’zlar esa o’ziga berkitilgan raqamga qaysidir jihati bilan bog’langan. 
Masalan 04 – stul nega? 4 ta oyog’i borligi uchun. 08 – seyf. 8 ta burchagi borligi uchun. 12 – titanik. 
1912 yilda cho’kkani uchun. 17 – tegirmon 7 xazinaning biri bo’lgani uchun, 47 – reklama 7 ta harf 
bo’lgani uchun va h.k. Sistemadagi barcha so’zlar muayyan mantiqqa ega. Agar siz ham uni 
o’zlashtirmoqchi bo’lsangiz o’zingizga mos so’zlarni raqamlarga qo’yib chiqishingiz kerak bo’ladi. 
Faqat siz bog’layotgan so’zlar raqamga nimasi bilandir o’xshashi kerak va so’zlar imkon qadar 
mavhum emas aniq bo’lishi lozim.
Endi oxirgi bosqich raqamlarni eslatib turuvchi so’zlardan bitta noodatiy voqeya tuzish haqida 
fikr yuritamiz. Bu qanday amalga oshadi? Tasavvur qiling o’ntalik raqamga ko’zingiz tushdi va siz 
uchun shu raqamlarni eslab qolish zarur. Lekin tabiiy ravishda bunday raqamni eslab qolishingiz juda 
qiyin. Agar kuchli xotira sohibi bo’lmasangiz albatta. Lekin ushbu raqamlarni mojor sistemasiga 
solishga ulgursangiz sust xotira egasi bo’lishingizdan qat’iy nazar ularni bexato eslab qolishingiz 
mumkin. Misol uchun mana sizga o’sha o’nta raqam: 5570116819 bu raqamlarni to'liq o'qiydigan 
bo'lsak 5 milliyard 570 million 116 ming 819 soni hosil bo'ladi. Sistemaga solish uchun ularni ikki 
xonali sonlarga ajaratib hosil bo’lgan raqamlarga berkitilgan beshta so’zni eslashimiz kerak. Mana 
ular. 55 – lavash, 70 – konteyner, 19 – terak, 68 – baliq, 19 – telefon. Endi mana shu so’zlardan bitta 
noodatiy voqeya tuzishimiz kerak bo’ladi. Voqeya qanchalik noodatiy bo’lsa uni saqlab qolishimiz 
shunchalik oson bo’ladi. Voqeya quyidagicha. Ertalab ishga ketayotib yo’ldagi kafega kirib