1. Predikatlar hisobida yechilish muammosi. Yechilish muammosi



Download 7,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/21
Sana01.01.2022
Hajmi7,2 Mb.
#291211
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21
Bog'liq
diskret matematika.Nazariya

2.

 

Predikatlar hisobida chekli sohalarda yechilish muammosi. 

Chekli  sohalarda  yechilish  muammosi.

  Yechilish  muammosi  chekli  sohalarda  ijobiy  hal 

bo‘ladi.  Haqiqatan  ham,  bu  holda  kvantorli  amallarni  kon’yunksiya  va  diz’yunksiya  amallari  bilan 

almashtirish  mumkin.  Natijada  predikatlar  mantiqi  formulasi  mulohazalar  algebrasi  formulasiga 

keltiriladi. Ma’lumki, mulohazalar algebrasi uchun yechilish muammosi ijobiy hal bo‘ladi. 

Masalan, 

]

)

,



(

)

,



(

[

x



x

P

y

x

P

y

x



 formula 

}

,

{



b

a

M

 ikki elementli chekli sohada aniqlangan 



bo‘lsin. U holda uni quyidagi ko‘rinishga keltirish mumkin: 







]

)

,



(

)

,



(

)

,



(

[

]



)

,

(



)

,

(



[

b

x

P

x

x

P

a

x

P

x

x

x

P

y

x

P

y

x

 

)]



,

(

)



,

(

)



,

(

[



)]

,

(



)

,

(



)

,

(



[

b

b

P

b

b

P

a

b

P

b

a

P

a

a

P

a

a

P





Hosil  qilingan  kon’yunktiv  normal  shakldagi  formulaning  har  bir  elementar  diz’yunksiyasi  ifodasida 



bitta mulohaza o‘zining inkori bilan birgalikda qatnashmoqda. Demak, mulohazalar algebrasining bu 

formulasi doimo chin qiymat qabul qiladi, ya’ni u aynan chindir. 



3.

 

Tarkibida bir turdagi kvantor amali qatnashuvchi normal shakldagi formulalar uchun yechilish 

muammosi. 

1-  t a ’ r i f .

 

Agar  predikatlar  mantiqi  formulasi  tarkibida  erkin  predmet  o‘zgaruvchilar 



bo‘lmasa, u holda bunday formula 

yopiq

 formula deb ataladi. 

2- t a ’ r i f . 

Agar predikatlar mantiqi formulasi  C  tarkibida 

n

x

x

x

,...,


,

2

1



 erkin o‘zgaruvchilar 

mavjud bo‘lsa, u holda 

)

,...,



,

(

...



2

1

2



1

n

n

x

x

x

C

x

x

x

A





 formula  C  formulaning 



umumiy yopilishi

 va 

)

,...,



,

(

...



2

1

2



1

n

n

x

x

x

C

x

x

x

B





 formula  C  formulaning 



mavjudligini yopish

 deb ataladi. 

1-  t e o r e m a .

 

Agar  predikatlar  mantiqining  normal  shakldagi  yopiq  formulasi,  tarkibida 



(ifodasida) faqat 

n

ta mavjudlik kvantori qatnashgan hamda bir elementli istalgan sohada aynan chin 

bo‘lsa, u holda u umumqiymatli formuladir. 

I s b o t i .

 Predikatlar mantiqining normal shakldagi formulasi 

,...)

,

,...,



,

,...,


,

(

...



2

1

2



1

2

1



2

1

Q



Q

P

P

q

q

C

x

x

x

B

n



 



(1) 

ko‘rinishda  bo‘lsin,  bu  yerda 



C

  formula  ifodasida  kvantorlar  qatnashmaydi, 



i

q

  –  mantiqiy 

o‘zgaruvchi, 

i

P

  –  bir  joyli  predikatlar, 



i

Q

  –  ikki  joyli  predikatlar.  Bu  formulaning  chinlik  qiymati 

uning  tarkibida  qatnashayotgan 

,...


,

2

1



q

q

  mantiqiy  o‘zgaruvchilar  hamda 

,...

,

2



1

P

P

  va 


,...

,

2



1

Q

Q

 

predikatlarga bog‘liq. 




Teoremaning  shartiga  asosan  bitta 

a

  elementli  istalgan 

}

{

a



M

  sohada  bu  formula  aynan 



chin, ya’ni 

),...)


,

(

),



,

(

),...,



(

),

(



,...,

,

(



2

1

2



1

2

1



a

a

Q

a

a

Q

a

P

a

P

q

q

C

 

(2) 



formula aynan chin bo‘ladi. Ravshanki, (2) formula mulohazalar algebrasining formulasi bo‘ladi. 

(1)  formula  umumqiymatli  emas  deb  faraz  qilamiz.  U  holda  shunday 

1

M

  soha  va 

o‘zgaruvchilarning  shunday  qiymatlar  majmuasi 

,...


,

,...,


,

,...,


,

0

2



0

1

0



2

0

1



0

2

0



1

Q

Q

P

P

q

q

  mavjudki,  unda  (1) 

formula yolg‘on qiymat qabul qiladi, ya’ni 

0

,...)



,

,...,


,

,...,


,

(

...



0

2

0



1

0

2



0

1

0



2

0

1



2

1





Q

Q

P

P

q

q

C

x

x

x

n

(3) 



(3) formulaning inkorini aniqlaymiz: 



,...)



,

,...,


,

,...,


,

(

...



0

2

0



1

0

2



0

1

0



2

0

1



2

1

Q



Q

P

P

q

q

x

x

x

n

 

1



,...)

,

,...,



,

,...,


,

(

...



0

2

0



1

0

2



0

1

0



2

0

1



2

1







Q

Q

P

P

q

q

C

x

x

x

n

Bu  yerdan 



,...)

,

,...,



,

,...,


,

(

0



2

0

1



0

2

0



1

0

2



0

1

Q



Q

P

P

q

q

C

  formulaning 

1

M

  sohaga oid  predmet o‘zgaruvchilarning 

qanday olinishidan qat’iy nazar aynan chinligi kelib chiqadi. 

1

M

 sohadan ixtiyoriy 

0

x

 elementni olib, 

uni yuqorida ifodalangan formuladagi predmet o‘zgaruvchilar o‘rniga qo‘yib chiqamiz. U holda 

1

),...)


,

(

),



,

(

),...,



(

),

(



,...,

,

(



0

0

0



2

0

0



0

1

0



0

2

0



0

1

0



2

0

1





x

x

Q

x

x

Q

x

P

x

P

q

q

C

Demak, 



0

),...)


,

(

),



,

(

),...,



(

),

(



,...,

,

(



0

0

0



2

0

0



0

1

0



0

2

0



0

1

0



2

0

1





x

x

Q

x

x

Q

x

P

x

P

q

q

C

Bu  natija  (2)  formulaning  aynan  chin  ekanligiga  ziddir  va  (1)  formula  umumqiymatli  emas  degan 



farazimizning noto‘g‘riligini ko‘rsatadi. Shunday qilib, (1) formula umumqiymatlidir. ■ 

2- t e o r e m a .

 

Agar predikatlar mantiqining normal shakldagi yopiq formulasi ifodasida 



n

ta 

umumiylik  kvantori  qatnashsa  va  bu  formula  ko‘pi  bilan 

n

ta  elementli  har  qanday  to‘plamda 

(sohada) 

aynan chin

 bo‘lsa, u holda u umumqiymatli bo‘ladi. 

I s b o t i .

 Predikatlar mantiqining normal shakldagi formulasi quyidagi ko‘rinishda bo‘lsin: 

,...)

,

,...,



,

,...,


,

(

...



2

1

2



1

2

1



2

1

Q



Q

P

P

q

q

C

x

x

x

A

n





(5) 

bu  yerda 

,...

,

2



1

q

q

  –  mantiqiy  o‘zgaruvchilar, 

,...

,

2



1

P

P

  –  bir  joyli  predikatlar, 

,...

,

2



1

Q

Q

  –  ikki  joyli 

predikatlar.  (1) formula  umumqiymatli  emas deb faraz qilamiz. U  holda 

n

tadan ortiq  elementga ega 

bo‘lgan 

1

M

  soha  mavjudki,  bunda  (1)  formula  aynan  chin  bo‘lmaydi.  Boshqacha  qilib  aytganda, 

o‘zgaruvchilarning shunday 

,...

,

,...,



,

,...,


,

0

2



0

1

0



2

0

1



0

2

0



1

Q

Q

P

P

q

q

 

qiymatlar majmuasi mavjudki, 



0

,...)


,

,...,


,

,...,


,

(

...



0

2

0



1

0

2



0

1

0



2

0

1



2

1





Q

Q

P

P

q

q

C

x

x

x

n

(6) 



Bu yerdan  



,...)



,

,...,


,

,...,


,

(

...



0

2

0



1

0

2



0

1

0



2

0

1



2

1

Q



Q

P

P

q

q

C

x

x

x

n

 

1



,...)

,

,...,



,

,...,


,

(

...



0

2

0



1

0

2



0

1

0



2

0

1



2

1







Q

Q

P

P

q

q

C

x

x

x

n

Shunday qilib, predmet o‘zaruvchilarning shunday 



1

0

0



2

0

1



,...,

,

M



x

x

x

n

 qiymatlari mavjudki, 



1

,...)


,

,...,


,

,...,


,

(

0



2

0

1



0

2

0



1

0

2



0

1



Q

Q

P

P

q

q

C

ya’ni 



0

,...)


,

,...,


,

,...,


,

(

0



2

0

1



0

2

0



1

0

2



0

1



Q

Q

P

P

q

q

C

 bo‘ladi. 




Demak, 

1

M

 sohadan ko‘pi bilan 

n

ta elementi bo‘lgan shunday 



M

 sohani ajratish mumkinki, 

u  yerda  bu  formula  aynan  chin  bo‘lmaydi.  Bu  natija  teoremaning  shartiga  ziddir  va  u  (1)  formula 

umumqiymatli  emas  degan  noto‘g‘ri  farazimizdan  kelib  chiqdi.  Demak,  (1)  formula  umumqiymatli 

formuladir. ■ 

Tarkibida faqat bir joyli (bitta predmet o‘zgaruvchiga bog‘liq bo‘lgan) predikatlar qatnashgan 

formulalar uchun yechilish muammosi ijobiy hal etilishi quyidagi teoremadan ko‘rinadi. 


Download 7,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish