Demak, keltirilgan teng kuchlilik o‘rinlidir.
Demak, agar biror formula bajariluvchi bo‘lsa, bu hali uning istalgan sohada
1. Agar
A
umumqiymatli formula bo‘lsa, u holda u har qanday sohada ham bajariluvchi
formula bo‘ladi.
2. Agar
A
formula
M
sohada aynan chin formula bo‘lsa, u holda u shu sohada bajariluvchi
formula bo‘ladi.
3. Agar
M
sohada
A
aynan yolg‘on formula bo‘lsa, u holda u bu sohada bajarilmaydigan
formula bo‘ladi.
4. Agar
A
bajarilmaydigan formula bo‘lsa, u holda u har qanday sohada ham aynan yolg‘on
formula bo‘ladi.
Demak, predikatlar mantiqi formulalarini ikki sinfga ajratish mumkin:
bajariluvchi
sinflar va
bajarilmas
(bajarilmaydigan) sinflar formulalari.
7- t a ’ r i f .
Umumqiymatli formula
mantiq qonuni
deb ataladi.
3- m i s o l .
)
,
(
y
x
yP
x
formula bajariluvchidir. Haqiqatan ham, agar
)
,
(
y
x
P
: «
y
x
»
predikat
E
E
M
sohada aniqlangan (bu yerda
,...}
...,
,
2
,
1
,
0
{
n
E
) bo‘lsa, u holda
)
,
(
y
x
yP
x
formula
M
sohada aynan chin formula bo‘ladi, demak, bu sohada u bajariluvchi formuladir. Ammo,
agar
}
...,
,
2
,
1
,
0
{
1
k
E
uchun «
y
x
» predikat chekli
1
1
1
E
E
M
sohada aniqlangan bo‘lsa, u holda
)
,
(
y
x
yP
x
formula
1
M
sohada aynan yolg‘on formula bo‘ladi va, demak,
1
M
sohada
)
,
(
y
x
yP
x
formula bajariluvchi emas. Ravshanki,
)
,
(
y
x
yP
x
umumqiymatli formula bo‘lmaydi. ■
4- m i s o l .
]
)
(
)
(
[
y
P
x
P
y
x
formula bajariluvchidir. Haqiqatan ham, agar
)
(
x
P
: «
x
– juft
son» predikat
,...}
...,
,
2
,
1
,
0
{
n
E
uchun
E
E
M
sohada aniqlangan bo‘lsa, u holda bu formula
M
sohada aynan chin bo‘ladi, demak, u
M
sohada bajariluvchi formuladir. Ammo, agar
)
(
x
P
: «
x
– juft
son» predikat
...}
,
8
,
6
,
4
,
2
{
1
E
uchun
1
1
1
E
E
M
sohada aniqlangan bo‘lsa, u holda
]
)
(
)
(
[
y
P
x
P
y
x
formula
1
M
sohada aynan yolg‘on formula bo‘ladi, demak, bu sohada u bajarilmas
formuladir. ■
5- m i s o l .
]
)
(
)
(
[
x
P
x
P
x
formula ixtiyoriy
M
sohada aynan chin bo‘ladi. Demak, u
umumqiymatli formula, ya’ni bu formula mantiqiy qonundir. ■
6- m i s o l .
]
)
(
)
(
[
x
P
x
P
x
formula ixtiyoriy
M
sohada aynan yolg‘on va shuning uchun ham
u bajarilmas formuladir.
15.
Umumqiymatli va bajaruvchi formulalar haqida teoremalar.
T e o r e m a 1 .
A
umumqiymatli formula bo‘lishi uchun uning inkori A bajariluvchi formula
bo‘lmasligi zarur va yetarlidir.
I s b o t i .
Z a r u r l i g i .
A
umumqiymatli formula bo‘lsin. U holda, ravshanki,
A
istalgan
sohada aynan yolg‘on formula bo‘ladi va shuning uchun ham u bajarilmas formuladir.
Y e t a r l i l i g i .
A
istalgan sohada bajariluvchi formula bo‘lmasin. U holda bajarilmas
formulaning ta’rifiga asosan
A
istalgan sohada aynan yolg‘on formuladir. Demak,
A
istalgan sohada
aynan chin formula bo‘ladi va u umumqiymatlidir. ■
Te o r e m a 2 .
A
bajariluvchi formula bo‘lishi uchun A ning umumqiymatli formula
bo‘lmasligi zarur va yetarlidir.
I s b o t i .
Z a r u r l i g i .
A
bajariluvchi formula bo‘lsin. U holda shunday
M
soha va
A
formula tarkibiga kiruvchi o‘zgaruvchilarning shunday qiymatlar majmui (satri) mavjudki,
A
formula
bu qiymatlar satrida chin qiymat qabul qiladi. Ravshanki, o‘zgaruvchilarning bu qiymatlar satrida
A
formula yolg‘on qiymat qabul qiladi va, demak,
A
umumqiymatli formula bo‘la olmaydi.
Y e t a r l i l i g i .
A
umumqiymatli formula bo‘lmasin. U holda shunday
M
soha va
A
formula
tarkibiga kiruvchi o‘zgaruvchilarning shunday qiymatlar satri mavjudki,
A
formula bu qiymatlar
satrida yolg‘on qiymat qabul qiladi. Bu qiymatlar satrida
A
formula chin qiymat qabul qilganligi
uchun u bajariluvchi formula bo‘ladi. ■