Ma’ruzalar manti Mualliflar: dots. Qobilov S. S. k o’q. Samatov J. A. Samarqand – 2011

Alohida tarjima qilinadigan modullar 

     Programma alohida modullarga bo’linadi. Har bir modul mustaqil tarjima 

qilinadi. Modullar bajarish jarayonida birlashtiriladi va ijro etiladi.  

     UNIT tipidagi modul. Bu texnalogiyaning quyidagi qulayliklari mavjud. 

a) Programma bo’lak (modul) larga bo’linadi va tarjima qilinadi.  

b) Qismprogrammalar kutubxonasini yaratish mumkin.  

d) Standart modullardan foydalaniladi. 

e) Programma hajmini kengaytirish mumkin. 

     Paskal oilasidagi tizimlar muhitida modulning umumiy strukturasi quyidagicha. 

     Unit moduli – bu maxsus shaklda tashkil qilingan kutubxona bo’lib unda 

konstanta, turlar, o’zgaruvchilar, protsedura va funksiyalar saqlanadi. Bunday 

modulning programmadan asosiy farqi shundan iboratkim, u mustaqil ishga 

tayyorlanmaydi. Faqat boshqa mustaqil programmalar tarkibida ishlashga da’vat 

etiladi. 

     Unit modulining umumiy strukturasi quyidagichadir [4]. 

     Unit ;  

 

interface {e’lonlar bo’limi boshlanishi} 

       USES {boshqa mod1, mod2, … , modn- larni bog’lash} 

     Const  

     Type  

---

 

49 

     Var   

   {shu modulda ishlatiladigan protseduralar (funksiyalar) sarlavhalari} 

implementation {ishlab chiqarish bo’limi} 

 

Uses {modullar ro’yxati} 

Const  

   

Type  

   

Var   

Label  

begin 

 

    

 

end. 

     Ko’rinib turibdikim, modul to’rtta qismga bo’linadi.   

a) Modul sarlavhasi (unit nom); 

b) Interfeys, ya’ni e’lonlar bo’limi (interface); 

d) Ishlab chiqarish bo’limi (implementation); 

e) Ishga yurgizish bo’limi (begin va end orasida); 

     Modulni komplyatsiya qilish natijasida, masalan, TPas muhitida .tpu 

 kengaymali (ya’ni Turbo Pascal Unit) fayl hosil bo’ladi. Modulni programma yoki 

boshqa modulda ishlatish uchun uning nomini uses direktivasiga ko’rsatish kifoya. 

     Masalan, uses mod1, mod2; 

     Bundan keyin mod1 va mod2 modullardagi hamma ob’ektlar (konstanta, tur, 

o’zgaruvchi, nishon, protsedura va funksiyalar) qo’llashga tayyor bo’ladi. 

     Programmalarni modulli tashkil qilish ikkita asosiy qulaylikka olib keladi. 

---

 

50 

     Birinchisi. Xususiy (shaxsiy) programmalar kutubxonasini yaratish va ularni 

boshqa programmalar tarkibida ishlatish. 

     Ikkinchisi. Modullardan tashkil topadigan programmalar hajmi juda katta 

bo’lishi mumkin. 

     Modulli texnalogiya asosida zamonaviy programmalash tizimlarining standart 

modullari kutubxonasi yaratilgan. Masalan, TPas, Borland Pascal tizimlar 

muhitida standart modullar Turbo.tpl (Turbo Pascal Library) kutubxonasida 

saqlanadi. Standart modullardan: System, Crt, Strings, Graph, Overlay juda ko`p 

ishlatiladi. 

     Shunga o’xshash programmalash tizimlarining ya’na bir qulayligi ob’ekt 

modullarini va yuklanadigan fayllarni hosil qilish hisoblanadi [5]. 

     Ob’ekt modullar va yuklanadigan fayllar.