Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor qarating! Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalari 

ro‘yxati O’zbekiston Respublikasi davlat komissiyasining 1998 yil 22 

maydagi  qarori  bilan  tasdiqlangan.  Unda  67  turdagi  giyohvandlik 

vositalari  va  22  turdagi  psixotrop  moddalarning  o‘lchami  –  oz, 

ozginadan  ko‘proq  va  ko‘p  miqdorga  mansubligi  ham  belgilangan. 

Mazkur  masala  BMTning  Qonunga  xilof  muomaladagi  giyohvandlik 

vositalari  va  psixotrop  moddalarga  qarshi  kurash  to‘g‘risida 

Konvensiyasiga  (1988  yil)  asoslanib  hal  etilgan.  Konvensiyada  ana 

shu  vosita  va  moddalarni  tayyorlashda  foydalaniladigan  22  xil 

kimyoviy moddalar-prekursorlar ham nazarda tutilgan. 

---

 

532 

ravishda  muomala  qilishga  oid  jinoyat  ishlari  bo‘yicha  sud  amaliyoti 

haqida”gi qarori talablariga rioya qilinishi shart. 

Noqonuniy  ravishda  giyohvandlik  vositalarni  tarqatish  bilan 

bog‘liq  jinoyatlar  jinoyatchining  xatti-harakatlariga  qarab  biri 

ikkinchisidan keskin farq qiladi. Ammo sog‘lom aholini falaj qilish, bu 

vositalarning  iste’moli  natijasida  odam  organizmida  turli  xil  muddatda 

betakror  o‘zgarishlarga  olib  kelishi,  keyinchalik  esa  unga  batamom 

ruhiy  nogironlikka  mubtalo  bo‘lib  qolishlari  bilan  bog‘liq  oqibatlari 

ularni  birlashtirib  turadi.  Tibbiyot  nuqtai  nazaridan  giyohvandlik 

vositalari  deganda,  bir  yoki  bir  necha  xil  o‘simliklardan  yoxud  sun’iy 

moddalarda  tayyorlangan,  dastlab  iste’mol  qilish  natijasida  odam 

markaziy  nerv  sistemasiga  ta’sir  ko‘rsatib,  ruhan  taskinlik  beradigan, 

ko‘proq  iste’mol  qilish  natijasida  kayfiyatni  haddan  tashqari  ko‘tarib 

yuboradigan,  oxir  oqibat  gangitib  go‘ng  holatga  soladigan  vosita 

nazarda tutiladi. 

Giyohvandlik  vositalarini  muntazam  iste’mol  qilish  odam 

salomatligiga  salbiy  ta’sir  ko‘rsatadi,  uning  faoliyati  va  asabini  izdan 

chiqaradi,  ruhiy  kasallikka  uchratadi.  Bunday  odamning  mehnat 

qobiliyati  pasayadi,  qisqasi  shaxsni  tanazzulga  duchor  qiladi,  nojo‘ya 

xatti-harakatlar sodir etishga olib keladi. 

YUqorida  sanab  o‘tilgan  xususiyatlarga  ega  va  maxsus 

giyohvandlik vositalar  ro‘yxatiga kiritilgan, xalqaro yagona konvensiya 

nazoratida  bo‘lgan  o‘simliklardan  sanoat  asosida  yoki  xonaki 

tayyorlangan  vositalar  g‘ariqonuniy  hisoblanadi.  Nazoratda  bo‘lgan 

bunday  vositalar  ro‘yxati  psixotropik  xususiyatiga  ega  bo‘lgan 

(ruhiyatga  ta’sir  etuvchi)  yangi  dorivor  vositalar  hisobiga  muttasil 

ko‘payib  bormoqda.  Ularni  davolashdan  boshqa  maqsadlarida  ishlatish 

holatlari  ko‘payganligi  sababli  bunday  moddalardan  foydalanish  qat’iy 

ravishda  huquqiy  tartibga  solindi.  Bunday  moddalarga  nisbatan 

noqonuniy  xatti-harakatlar  narkotik  moddalarga  nisbatan  boshqacha 

javobgarlik holatlari belgilab qo‘yilgan.  

Giyohvandlik  vositalar  bilan  noqonuniy  harakatlar  to‘g‘risidagi 

ishni tergov qilishda jinoyat sub’ektining o‘ziga xos tomonlarini hisobga 

olish  kerak:  ko‘p  holatlarda  aybdor  shaxs  giyohvandlik  vositalariga 

mukkasidan  ketgan  bo‘ladi,  ya’ni  usiz  tura  olmaydi.  Giyohvandlik 

mushkul  oqibatlarga  olib  kelishini  tergov  jarayonida  e’tiborga  olish 

kerak 

(giyohvandlarni 

so‘roq 

qilish, 

yuzlashtirish, 

tergov 

eksperimentlari  o‘tkazish  kabilar).  Giyohvandlarning  tipik  belgilari 

yolg‘on  so‘zlash,  ahloqiy  tanazzulga  yuz  tutish  va  aqlan  zaiflashib 

---

 

533 

qolishdir.  Narkotik  ochiqish  sharoitida  shaxsning  qulog‘iga  gap 

kirmaydi, u atrof-muhitni real tasavvur qila olmaydi.