Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor  qarating!    Ilmiy  adabiyotlarda  portlash  joyidagi 

izlarning  to‘rtta  joylashuv  qismlari  ajratilgan:  1)  portlash  markazi 

yoki  PU  joylashtirilgan  joy  (1,2  metr  hajmdagi  joy);  2)  yaqin  zona 

(5dan  10  metrgacha);  3)  o‘rtacha  zona  (10dan  50  metrgacha);  4) 

yiroq zona (50 metrdan ortiq bo‘lgan masofa). 

---

 

516 

   

Portlash  fakti  bo‘yicha  voqea  joyini  ko‘zdan  kechirishni  portlash 

markazidan  sinchiklab  amalga  oshirish  lozim.  Portlash  joyi  –  eng  ko‘p 

zarar etkazilgan joy. U ko‘z bilan ilg‘ab yoki ilk holatni hayoliy  tiklab 

belgilanadi. Portlovchi uskunalar (PU) qismlari o‘zining tuzilishi, shakli 

va  hajmi  bo‘yicha  farqlanishi  mumkin  (shisha  siniqlari,  qog‘oz,  karton 

qismlari,  soat  mexanizmlari,  batareya,  tumbler  detallari;  maxsus  lenta 

qismlari; kuygan shnurlar; changsimon izlar mavjud bo‘lgan gayka, mix 

va  boshqa  buyumlar)  va  ular  portlash  markazidan  turli  masofalarda 

sochilib yotgan bo‘lishi mumkin.  

Ammo  bu  ob’ektlarni  xar  doim  xam  aniqlab  bo‘lmaydi,  bu 

faqatgina mikroskop orqali barcha chang zarralari, kirlanish, chiqindilar 

to‘liq  yig‘ilgan  va  qayta  ajratib  chiqarilganda  xamma  changlar  alohida 

to‘plangan hollarda bo‘lishi mumkin. 

Mazkur holatga xos izlar quyidagilardan iborat: 

-PUning  kichik  qismlari:  tashqi  qoplamasi  qoldiqlari,  saqlash  va 

amalga  oshirish  mexanizmining  o‘zgargan  qismlari;  kamuflyaj 

qoldiqlari (portfel, sumka yirtmalari va h.k.); 

-PUning  portlash  ta’siriga  uchramagan  qismlari  va  PUning  kichik 

zarralari  hamda  portlash  markaziga  qaratilgan  predmetlarning  ustidagi 

portlashning qattiq jismlari; 

-Portlash  tomonidan  siljitilgan,  o‘zida  termik  ta’sirni  aks  ettiruvchi 

o‘zgargan engil buyumlar; 

-Deformatsiyalashgan  predmetlar,  PUning  o‘rtacha  hajmdagi 

uzilgan qismlari (PUning yumshoq qismlari qoldiqlari, izolyasion lenta, 

simlar, olov o‘tkazuvchi jismlar qoldiqlari va boshqalar) o‘zida PUning 

reaksiya bildirmagan zarralari va portlash mahsulotlarini saqlaydi. 

Portlash  joyini  ko‘zdan  kechirishda  asosiy  e’tiborni  jinoyat  va 

jinoyatchi izlarini topishga qaratish lozim. SHu bilan birga, portlashning 

brizant  va  termik  ta’siri  natijasida  PUning  eng  kichik  zarrachalarini, 

shuningdek,  PUning  portlamagan  detallari,  portlashning  qattiq  jismlari 

o‘zida  saqlovchi  changsimon  izlarni  topish  mumkinligini  hisobga  olish 

zarur.