M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov

13.   Astronomik  kalendardan  foydalanib, kenglamasi 70º bo‘lgan joylarda  10-
iyun kuni Quyoshning botish-botmasligini aniqlang. Chizma chizing. 
14.   Katta  Ayiq  yulduz  turkumidagi  Dubxe  deb  ataluvchi  eng  yorug‘ 
yulduzning  to‘g‘ri  chiqishi  11
h
01
m
  .  Shu  yulduz  turkumidagi  ravshanlikda 
Dubxedan  keyin  turuvchi  Merax  yulduzining  to‘g‘ri  chiqishi  10
h
59
m 
.  Dubxe 
yulduzi  pastki  kulminatsiyada  bo‘lganda  Merax  yulduzi  yuqori  kulminatsiyaga 
borgunga qadar qancha vaqt o‘tadi?
 
15.   Osmon shimoliy yarim sharining eng yorug‘ yulduzlaridan ikkitasi – Vega 
va  Kapellaning  to‘g‘ri  chiqishlari  mos  ravishda  α
1
=18
h
34
m
  va  α
2
=5
h
10
m
  ga teng. 
Bahorgi  tengkunlik  nuqtasi  yuqori  kulminatsiyada  bo‘lganda  bu  ikki  yulduz 
osmonning  qaysi  tomonida  va  qanday  soat  burchagi  ostida  yotadi?  Bahorgi 
tengkunlik nuqtasi pastki kulminatsiyada bo‘lgandachi?
 
16.   Shedar  (Kasiopeya  yulduz  turkumidagi  eng  yorug‘  yulduz)  ning  pastki 
kulminatsiyadagi  vaziyatida  zenitdan  uzoqligi  Toshkentdagi  (φ=41º20′) 
kuzatuvchi  uchun  82º24′  ni  tashkil  qiladi.  Shu  yulduzning  og‘ish  burchagini 
toping.
 
17.   Yulduz  chiqishidan  to  botgunga  qadar  180º  li  yoyni  o‘tib,  yuqori 
kulminatsiyada  zenitdan  55º  li  masofada  bo‘ladi.  Shu  kuzatish  joyida  osmon 
ekvatori matematik gorizont bilan qanday burchak hosil qilishini aniqlang.
 
18.   Aldebaran  yulduzi  (Savr  yulduz  turkumining  eng  yorug‘  yulduzi)  ning 
olam  shimoliy  qutbidan  uzoqligi  73º35′.  Bu  yulduz  yuqori  kulminatsiyada 
bo‘lganda uning balandligi 63º15′ ga teng bo‘lgan. Kuzatish joyini kenglamasini 
toping.
 
19.   Sankpeterburgda  (φ=59º57′)  yuqori  va  pastki  kulminatsiyalarida  bir  xil 
azimutga  (A=+180º)  ega  bo‘lgan  yulduzlarning  qutbdan  uzoqliklari  qanday 
bo‘lishini aniqlang.
 
20.   Toshkentda (φ=41º20′) osmon janubiy yarim sharining qanday kattalikdagi 
og‘ishgacha bo‘lgan yulduzlarni ko‘rish mumkin? Yulduzlar atlasidan foydalanib, 
Toshkentda ko‘rib bo‘lmaydigan yulduz turkumlarini aniqlang.
 

---

14 
 
21.   Agar yarim kechada Quyoshning gorizontdan balandligi 4º10′, og‘ishi esa 
+22º08′ ga teng bo‘lsa, bu joy qanday geografik kenglamaga to‘g‘ri keladi?