1-Маъруза: Кириш

Маҳсулот сифатини метрологик таъминлашни ташкил қилиш. 
Метрологик таъминотни ташкил қилишни бош метролог бўлими амалга 
оширади. Бажариладиган ишларнинг комплексига қуйидагилар киради: 
стандартларни янги ўлчаш воситаларининг методикаларини татбиқ қилиш, 
метрологик экспертизаларни ўтказиш, ўлчаш воситаларини текшириш, 
таъмирлаш ва сақлаш, кадрлар тайѐрлаш. 
Маҳсулот сифатининг кўрсаткичлари. Маҳсулот сифатининг 
кўрсаткичи деганда, унинг сифатини ифодаловчи бир ѐки бир неча 
хоссаларининг сон тавсифига айтилади. 
Сифат кўрсаткичларининг рўйхати маҳсулотнинг ишлаб чиқариш 
муддаосига боғлиқ. Кўп мақсадларга мўлжалланган маҳсулот жуда кўп сифат 
кўрсаткичларига эга бўлиши мумкин. Маҳсулотнинг сифат кўрсаткичи турли 
ўлчов бирликларида ифодаланиши мумкин. Масалан, км/соат балл, 
бузилишгача бўлган вақт ва ҳоказо. Шунингдеқ унинг ўлчов бирлиги 
бўлмаслиги ҳам мумкин. 
Маҳсулот сифатининг кўрсаткичлари қуйидагиларга бўлинади: бирлиқ 
комплекс, ҳал қилувчи ва интеграл. 
Кўрсаткичларни бирлик ва комплекс турларга ажратиш шартли 
ҳисобланади Чунки маҳсулот хоссаларини оддий ва мураккабга ажратиш ҳам 
шартлидир. 
Маҳсулот сифатининг бирлик кўрсаткичларига куйидагилар мисол 
бўла 
олади: 
моторнинг 
бузилишигача 
бўлган 
ишни 
бажариш, 
бузилишларнинг интенсивлиги, ѐқилғининг каллориялилиги, симнинг 
қалинлиги бўйича коэффициенти, берилган заводнинг йил давомида 
чиқарган автомобилларининг ўртача ресурси. Бошқача қилиб айтганда бу 
кўрсаткичлар бузулмаслик бир жинслилиги узоққа чидамлилигини 
тавсифлайди. 
Сифатнинг комплекс кўрсаткичли маҳсулотнинг бир неча оддий 
хоссалари битта мураккаб хоссасини тавсифлайди. Мисол тариқасида 
маҳсулот сифатининг комплекс кўрсаткичи ҳисобланувчи тайѐрлик 

---

коэффицент (Кт) ни кўриб чиқамиз. Уни қуйидаги формула орқали ҳисоблаш 
мумкин 
b
T
T
T
T
K


Бу ерда: Т – буюмнинг бузилишигача иш бажариши (бузилмаслик 
кўрсаткичи); 
b
T
- ўз ҳолига қайтариш учун кетган ўртача вақт (таъмир талабнинг 
кўрсаткичи). 
Маҳсулот сифатининг ҳал қилувчи кўрсаткичи деб шундай кўрсаткичга 
айтиладики, у орқали маҳсулотнинг сифатига якунловчи баҳо берилади. 
Одатда, маҳсулот сифатининг ҳал қилувчи кўрсаткичидан қуйидаги 
хоссаларнинг экспертизасида фойдаланилади: таъми, хушбўйлиги, таркиби, 
ранги, шакли ва ҳоказо. 
Маҳсулот сифатининг интеграл кўрсаткичи деганда, маҳсулотни 
ишлатишдан ѐки исътемол қилишдан олинган фойдали самара йиғиндисини, 
шу маҳсулотни яратиш ва ишлатиш учун сарфланган харажатлар 
йиғиндисининг нисбати тушунилади. У қуйидаги формула орқали 
хисобланади:
.
Э
Я
Х
Х
Э



Бу ерда: Э - маҳсулотни эксплуатация ѐки истеъмол қилишдан олинган 
фойдали самаранинг йиғиндиси; 
Я
Х
-маҳсулотни яратишга кетган харажатларнинг йиғиндиси; 
Э
Х
-маҳсулотни 
эксплуатация қилишга кетган харажатларнинг 
йиғиндиси.