Toshkent moliya instituti korxonalarni rivojlantirish strategiyasi

76 
9.3. Moliyaviy resurslarni jalb etish shakllari. 
Boshqarish–  aniq  natijalarga  erishish  uchun  ob’ektga  maqsadli  yo‘naltirilgan  holda 
ta’sir  qilishning  shakllari  va  usullari  yig‘indisidir.  Boshqarish  inson  faoliyatining  barcha 
sohalariga xosdir. SHuningdek, boshqarishning muhim sohalaridan biri moliyaviy faoliyatni 
boshqarish hisoblanadi. 
Moliyaviy  boshqarishda  har  qanday  boshqarish  tizim  kabi  boshqarishning  ob’ekti  va 
sub’ektlari 
ajratiladi. 
Boshqarish 
ob’ekti 
sifatida 
turli 
markazlashtirilgan 
va 
markazlashtirilmagan  pul  fondlarini  shakllantirish  va  foydalanish  jarayonidagi  moliyaviy 
munosabatlar  maydonga  chiqadi.  Moliyaviy  munosabatlarni  tasniflanishi  bo‘yicha 
boshqarish  ob’ektlari  2  asosiy  turga  ajratiladi:  davlat  moliyasini  boshqarish  va  xo‘jalik 
sub’ektlari moliyasini boshqarish. SHunga muvofiq ravishda boshqarish sub’ektlari sifatida: 
korxonalarning moliyaviy xizmat tizimi va moliyaviy organlar, soliq organlari kiritiladi.   
Moliyaviy  boshqaruvni  amalga  oshiruvchi  barcha  tashkiliy  strukturalar  majmuasi 
moliyaviy apparat deb ataladi. 
Moliyaviy boshqaruv quyidagi funksional elementlardan tashkil topadi: 
-  rejalashtirish-  har  qanday  sub’ekt  rejalashtirish  jarayonida  o‘zining  moliyavaiy 
holatini  baholaydi  va  moliyaviy  resurslarni  ko‘paytirish  imkoniyatlarini  aniqlaydi. 
Rejalashtirish  jarayonidagi  boshqaruv  qarorlari  moliyaviy  axborotlar  tahlili  asosida  qabul 
qilinadi. 
-  operativ  boshqarish-  moliyaviy  resurslarni  qayta  taqsimlash  yordamida  xarajatlarni 
minimumida  maksimal  samatlantiruvchi  ko‘pni  ko‘zlovchi  hamda  operativ  tahlil  asosida 
ishlab chiqiladigan tadbirlar kompleksini o‘zida aks ettiradi. 
-nazorat-  boshqarish  elementi  sifatida  rejalashtirish  va  operativ  boshqarish  jarayonida 
amalga  oshiriladi.  Uning  yordamida    rejalashtirilgan  moliyaviy  resurslardan  foydalanish 
prognoz ko‘rsatkichlarini xaqiqiy natijalar bilan solishtirishladi. 
Moliyani  boshqarishning  funksional  elementlari  ichida  asosiy  o‘rinni  rejalashtirish 
tashkil qiladi.  
Moliyaviy rejalashtirishning ob’ekti bo‘lib xo‘jalik sub’ektlari va davlatning moliyaviy 
faoliyati  hisoblanadi.  Har  bir  xo‘jalik  sub’ekti  moliyaviy  rejasini  tuzadi,  ya’ni  bu  alohida 
muassasaning  smeta  xarajatlaridan  tortib  to  davlatning  yig‘ma  moliyaviy  balansigacha 
qamrab oladigan muhim jarayondir. 
Rejalashtirish,  bir  qator  o‘zining  xususiyatli  jihatlariga  ega  bo‘lib,  ular  quyidagilar 
hisoblanadi:  
- ma’lum tartibga solingan jarayonligi; 
- axborotlarni qayta ishlash bilan bog‘liqligi;  
- aniq belgilangan maqsadga yo‘naltirilganligi; 
- vaqtinchalik tavsifga egaligi.  
Rejalashtirish deganda- miqdoriy va sifat tavsifidagi ma’lum bir maqsadlarni o‘rnatish 
va  unga  erishishning  samarali  yo‘lini  aniqlash  jarayonidir.  Moliyaviy  reja  moliyaviy 
rejalashtirishning natijasidir. 

---