«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

Fan  –  insonning  atrofimizdagi  butun  bor­
liq, tabiat va jamiyat haqidagi obyektiv bilim-
larni  tadqiq  qilish  va  bu  bilimlarni  nazariy 
tizimlashtirishga qaratilgan faoliyatidir.
1-§. Davlat va huquq nazariyasi – davlat va huquq haqidagi fan

---

8
Ma’lumki, har bir fan o‘zining obyekti hamda unga 
mos  bo‘lgan  predmeti  bilan  boshqa  fanlardan  farq  
qiladi. Davlat va huquq nazariyasi fanining obyektini 
davlat  va  huquq  tashkil  etadi.  Davlat  va  huquq 
rivojlanishining  asosiy  va  umumiy  qonuniyatlari, 
ularning  mohiyati  va  maqsadi,  vazifasi,  jamiyat 
hayotidagi  ahamiyati  va  o‘rni  davlat  va  huquq 
nazariyasining  predmeti  hisoblanadi.  Batafsilroq 
aytadigan  bo‘lsak,  davlat  va  huquq  nazariyasining 
predmeti sifatida quyidagilarni keltirish mumkin:
◊  jamiyat,  davlat,  huquqning  o‘zaro  serqirra  va 
murakkab aloqalari;
◊ davlat va huquqning jamiyat siyosiy tizimidagi roli 
va o‘rni;
◊ davlat va huquqning yuzaga kelishi, shakllanishi 
va rivojlanishining umumiy qonuniyatlari;
◊ insonlarning davlat va huquq haqidagi tasavvurlari, 
ya’ni  huquqiy  ong,  siyosiy-huquqiy  madaniyati  kabi-
lar.
O‘zbekiston  davlat  mustaqilligini  qo‘lga  kiritib, 
siyosiy,  huquqiy  hamda  davlat  va  jamiyat  qurilishi 
sohasida  islohotlarning  amalga  oshirilganligi  bizni  
ushbu fandagi ko‘plab tushuncha va atamalarni qayta 
tahlil  etishga  majbur  qilmoqda.  Davlat  va  huquq 
nazariyasi fanini markscha-lenincha mazmun va shakl 
(sinfiylik)dan,  yakkapartiyaviylik  g‘oyalaridan  butun-
lay xoli etgan holda, uni yangi yo‘nalishlar, dunyoning 
rivojlangan  huquqiy-demokratik  mamlakatlari  tajriba-
si,  yutuqlarini  milliy  davlatchiligimiz  taraqqiyoti 
qadriyatlarini boyitish jarayoni ro‘y bermoqda.
Bu o‘zgarishlar quyidagi yangi tushunchalarda aks 
etadi:
◊ demokratik fuqarolik jamiyati;
I bob. Davlat va huquq nazariyasi

---

9
◊ huquqiy davlat;
◊ siyosiy hurfikrlilik (plyuralizm);
◊ davlat hokimiyatining taqsimlanishi;
◊ qonun ustuvorligi;
◊ sudlarning mustaqilligi;
◊  inson  huquq  va  erkinliklarining  ta’minlanishi  va 
kafolatlanishi;
◊  Prezident,  Ombudsman,  ikki  palatali  parlament, 
yangi  sud  tizimlari,  mahalliy  hokimiyat  organlari  va 
o‘zini o‘zi boshqarish tizimi kabi yangi lavozimlar.