Хожабек сейтов (qoqu-w000 ж ж)

---

1 
ХОЖАБЕК СЕЙТОВ 
(qoqu-w000 ж.ж) 
№ара3алпа3стан халы3 жазы7шысы (qoou) Х.Сейтов qoqu-жылы 
№ара5зек районыны4 №арабу2а а7ылында ту7ылды. Т5ртк6лдеги му2аллимлер 
институтын питкергеннен кейин (qorq) мийнет жолын билимлендири7 
тара7ында басшы хызметлерден баслайды. Со4 к5п жыллар да7амында 2алаба 
хабар 3ураллары мекемелери менен жазы7шылар а73амында жу7апкерли 
жумысларда ислейди. 
Х.Сейтов тийкарынан 5з д5рети7шилигин r0-жылларды4 басларында 
шайыр сыпатында басла2ан жазы7шыларды4 бири. Оны4 жигирма2а жа3ын 
поэзиялы3, прозалы3 шы2армалар жыйна2ыны4 ишинде «Же4ис ушын ал2а» 
(qorr), «Тол3ын» (qoty), «Бизи4 а7ылды4 адамлары» (qote), «!ми7 3ызы» 
(qoyy), «Б181рде !ми7 бойында» (qoyy), «Та4 жулдызы» (qouu), «Уза3 жол» 
(qoiy) сыя3лы 3осы3лар топламы буны4 ай3ын г67асы сыпатында к5зге 
тасланады. Шайыр бул топламларда 5зини4 3анатлы 3осы3лары менен 
о3ы7шы ж6регинде тере4 уялап 3ала алды. 
Деген менен, шайыр t0-жылларда поэзия менен бир 3атарда прозаны 
да те4бе-те4 алып бар2ан талантлы жазы7шы сыпатында к5пшилик китап 
о3ы7шыларына ке4нен таныла баслады. Жазы7шыны4 qotr-жылы жазыл2ан 
«Агроном-председатель» повести оны4 бул тара7да айтарлы3тай ийкемлилиги 
бар екенлигин к5рсетти. Повесть автор т1репинен бир неше м1ртебе 3айта 
исленип, роман д1режесине дейин к5терили7ге м6мкиншилик тапты. 
«Маша3атлы бахыт» деген ат пенен 3айта исленген оны4 бул романы 
Москвада болып 5ткен (qoto) %збекстан 1дебияты 81м искусствосыны4 
декадасында к5пшилик 1дебиятшы илимпазларымыз т1репинен жо3ары ба8а 
алды. Сол жылы к5п мы4ла2ан тираж бенен рус, 5збек тиллеринде китап 
болып 
басылып 
шы3ты. 
Роман 
5з 
7а3тында 
к5пшилик 
сыншы 
илимпазларымызды4 изертле7 объектине айланды. Белгили 1дебиятшы 
Ф.Уразалиев 
5зини4 
«Литературная 
газета»да 
(N`r, 
wi-январь 
qouy) 
ж1риялан2ан «Современник` грани характери» деген ма3аласында Х.Сейтовты4 
бул романда2ы 3а8арман образын жаса7да2ы шеберлигин Орта Азия 81м 
№аза3стан 1дебиятында2ы талантлы жазы7шылар бол2ан Ш.Айтматовты4 
«Ыразы бол Г6лсараЁ», А.№а88арды4 «Синчалак», Б.Кербабаевты4 «Нефть-
даг», Г.Мустафинни4 «Миллионер» шы2армалары менен салыстырып тилге 
алады. 
Жазы7шыны4 проза тара7ында2ы усындай с1тли 31демлери оны жа4а 
прозалы3 шы2армалар 6стинде исле7ге ж1не де ийтермеледи. К5п жыллар 
изленис 81м тол2анысларды4 г67асы сыпатында qoue-жылы жазы7шыны4 жа4а 
романы «*17ирли самал» келип шы3ты. 

---

2 
Бул роман китап о3ы7шылары т1репинен жыллы ж6злилик пенен 
3абылланды. Романды о3ып отырып илгери жыллары («!ми7д1рья») 5злери 
с6йип о3ы2ан «Жалынлы жыллар» повестин шеберлик пенен 3айта 
ислегенлигин т6синип бурын2ыдан да бетер с6йсине т6сти. Роман сол жыллар 
«Звезда Востока» журналында белгили дилмаш А.Эрбенов т1репинен 
а7дарылып рус тилинде жары3 к5рди. Сол жылы Ташкенттеги "афур "улам 
баспасы оны «Поклонись холму у дороги» деген ат пенен 5з алдына китап 
етип басып шы2арды. Шы2арма белгили сыншыларды4 баянат, ма3алаларында 
тилден т6спей ма3талды. qour-жылы «Звезда Востока» журналыны4 
творчестволы3 есабы ты4лан2анда, роман белгили 1дебиятшылар В.Озеров, 
З.Кедриналар т1репинен со42ы жылларда2ы Орта Азия 81м №аза3стан 
1дебиятларыны4 жетискенликлерин к5рсетету2ын шы2армалар бол2ан 6лкен 
эпикалы3 полотнода2ы 18мийетли социаллы3, 1деп-икрамлы3 проблемалар2а 
3урыл2ан романларды4 3атарында атап 5тилди. («Литературная газета», N`rq, 
o-октябрь, qour). 
*а3ый3атында да, Х.Сейтовты4 прозалы3 шы2армаларыны4 сол 
жылларда а73амлы3 к5лемде тилге алыны7ы тосыннан бол2ан 3убылыс емес. 
Роман 5зини4 к5терген проблемасы бойынша да, м1селени шешип бери7ге 
бол2ан авторды4 творчестволы3 3атнасы бойынша да бу2ан толы3 жу7ап 
береди. 
Романда тийкарынан ХХ 1сирди4 w0-жылларында ж1мийетлик д6зимде 
ала сапыран 5згерислер болып атыр2ан д17ирдеги халы3 массасыны4 3ыйын 
т12дирли 5мири с5з етиледи. 
Романда авторды4 шеберлиги бирден-а3 к5зге тасланады. Автор 
шы2арманы д17ирге ылайы3 характерли деталь та4ла7 менен ж6д1 с1тли 
баслайды. «*17ирли самал»ды4 (ХХ 1сирди4 e0-жылларыны4) алдында2ы 
со42ы 3ыра7ды 3ысты с5з ети7 ушын боран пейзажлы3 деталынан утымлы 
пайдаланады. Автор шы2арманы д17ирге ылайы3 характерли деталь та4ла7 
менен ж6д1 с1тли баслайды. Автор боранды символикалы3 образ д1режесине 
дейин к5терип, бул боран да талайларды4 ма4лайын 3ыршып кеткен, бира3 
к6н шы2ар алдында2ы со42ы боран екенлигин к5рсетеди. Турмыста 
бол2анындай шы2армада да боран бур3асыны бирден басыла 3оймайды. Еркин 
5мир ушын Еримбет, Серимбет, Ажар уса2ан талай-талай 8а3 адамларды4 
бийг6н1 3анлары т5гиледи. Халы3 кеги, н1кас адамлар2а бол2ан жек 
к5ри7шилик Хожан, Бектемир, №умархан сыя3лы жасларды да 3ыз2ын 
г6реслерге араластырады. 
Улы7ма, шы2армада2ы 3а8арманлар бир-бирине усамайту2ын бас3а 
шы2армаларда да ушыраспайту2ын 5з алдына жаратыл2ан жазы7шыны4 жеке 
творчестволы3 жемиси, индивидуаль 3а8арманлар. Оларды4 ис-81рекети де 
шекленилмеген. Гейпара шы2армаларда2ыдай ш1ртли т6рде а3-3ара2а б5линип 

---

3 
те тасланбайды. Ол унамсыз 3а8арман Ж1рлепести гейпара жаман 1детлери 
ушын 1шкараласа да, 1кеси Турдымурат сы3мар2а 3ара2анда п6ткиллей бас3а 
психологиялы3 
к5з-3араста2ы 
адам екенлигин 
реаль к5рсетеди. 
Бул 
романларымызды4 фольклорлы3 с67ретле7 принциплериинен уза3ласып 
реалистлик 1дебиятты4 ке4 г6зарына тутасып атыр2анлы2ынан д1рек береди. 
Романда буннан бас3а да утымлы моментлер деп авторды4 3а8арман 
психологиясын ашы7да2ы т6с к5ри7, елеслети7 уса2ан психикалы3 процесслер 
формасында2ы усылларды шебер пайдаланы7ын атап 5ти7ге болады. Е4 
баслысы-автор 3а8арман характерин жараты7да жеке 3а8арманды емес, т1бият, 
ж1мийет 3уша2ына б5ленген, адамлар арасында2ы тутас бир 3а8арманды 
береди. 
Х.Сейтов проза тара7ында усындай табысларды 3ол2а киргизи7 менен 
бирге шебер а7дармашы да болды. Уллы 5збек шайыры Миртемирди4 
«№ара3алпа3 д1птери» 3осы3лар 81м поэмалар топламын, сондай-а3 к5рнекли 
рус шайыры А.Твардовскийди4 «Василий Теркин» поэмасын 3ара3алпа3 
тилине а7дарды. 
Жазы7шы 5мирини4 а3ырына шекем 1дебият3а келген ту42ыш 
со3па2ы поэзия2а сады3 болып 3алып, бир неше 3осы3лар топламын д5ретти. 
!сиресе i0-жыллары басылып шы33ан «Ай2а ушып бар2ан бала», «Уза3 жол» 
топламлары оны4 шайырлы3 талантыны4 1де7ир ашылыс3анлы2ын к5рсетеди. 
Шайыр бул жылларда бахытлы балалы3, ту7ыл2ан жерди4 т1бияты, с5з 31дири, 
5мир, адамгершилик, 86ждан, мийнет за73ы, адамлар минезиндеги айырым 
кемшиликлерди сынап-мине7 уса2ан м1селелерге к5бирек ке7ил б5леди. Атап 
айтса3, шайырды4 «Сырлы 3ы4ыр т1бият», «Дер едим», «Алтын г6з», «Г6зги 
жа7ын», «Салыкеш», «Дийхан баласы», «А7ылымны4 азаматы», «№ара3алпа3 
3а7ыны», «Есире берме, Есберген», «Гейбире7лер», «Биймазалар», «Жа2ымпаз», 
«Ма3танша3» 3осы3лары, мине усы тематика2а ба2ышланып жазыл2ан 
шы2армалары. 
Шайырды4 o0-жылларды4 басында жазыл2ан 3осы3лары болса 
тийкарынан "1резсизлик тематикасына ба2ышланды. Ол усы тема2а 
ба2ышланып, «Айдынлы ы2бал жолымыз» сыя3лы бир нешше 3осы3лар 
д5ретти. Шайыр бул 3осы3ларында "1резсизлик жолыны4 айдынлы ы2бал 
жолы екенлигин 3айта-3айта тастыйы3лайды. 
%збек-3ара3алпа3 егиз халы3пыз. 
Сыр санды3та не барына 3аны3пыз. 
"1резсизлик жа4а 5мир жаратты, 
Ке7ил саярасын ашып сайратты.