57
Ye t t i n chi b o b
G'ALATI KIT
To'satdan yiqilib ketganimga qaramay, nima
bo'lgani aniq esimda. Oldin suvga cho‘ka boshla-
dim.
Suzishni yaxshi bilganim uchun bu tasodifiy
cho'kishdan esankirab qolmadim.
Okean sathiga suzib chiqib, birinchi navbat-
da kemani qidira boshladim. Men yo‘q bo'lib qol-
ganimni sezishdimikin? Kapitan Faragut meni qi-
dirish uchun qayiq tushirdimikin? Omon qolishga
umid qilsam bo'larmikin?
Qorong'i bo'lganiga qaramay, men sharq to-
monda qandaydir qora bir narsani ko'rdim. Turli
belgilarni ifodalovchi chiroqlariga ko'ra uzoqlasha-
yotgan edi. Bu kema edi. Tamom bo‘lganimni tu-
shundim.
- Bu yoqqa, bu yoqqa! - deb qichqirdim men ke
mani quvib yetishga harakat qilib.
Ust-boshimni siqa boshladim. Ho‘l kiyim bada-
nimga yopishib, harakat qilishga yo‘l bermas edi.
Nafasim tiqilib, cho'ka boshladim...
- Yordam bering!
Bu mening so'nggi bor qichqirishim edi. Cho‘-
kayotganimni sezib, jonholatda suvni shaloplata
boshladim.
To'satdan kuchli bir qo‘l yoqamdan ushladi-yu,
bir siltab meni suv yuziga tortib chiqardi. Qulog'im
ostida aytilgan mana bu so'zlarni eshitdim:
- Agar xo'jam yelkamga tayanishni lozim topsa-
lar, ancha yengil suza oladilar. Men sadoqatli Kon
selning qo'lidan ushladim.
- Bu senmisan?! - xitob qildim men. - Sen-
misan?!
58
- Ha, bu men, - deb javob berdi Konsel. -
Xo'jamning xizmatlariga hamisha tayyorman.
- Demak, o‘sha silkinishda sen ham menga
o'xshab dengizga uchib ketgan ekansan-da?
- Yo‘q. Ammo janob professorning xizmatlarida
bo'lganim uchun, izlaridan borishni burchim deb
bildim.
Bu ajoyib odam qilgan oliyjanobligini tabiiy bir
hoi deb tushunar edi!
- Kema-chi?
- Kema? - qayta so'radi Konsel yelkasiga
ag'darilib. - Menimcha, xo'jam uning yordamiga
umidvor bog'lamaganlari ma’qul.
- Nega?
- Shuning uchunki, men o'zimni suvga tash-
layotganimda qorovulda turgan matros: «Vint bilan
rul sindi!» deb qichqirdi.
- Sindi?
- Ha, narvalning tishi sindirdi. «Avraam
Linkoln»ga yetgan shikast shuning o'zi shekilli.
Ammo baxtimizga qarshi, u o'zini boshqarolmay
qoldi.
- Demak, halok bo‘libmiz-da?
I
- Bo'lishi mumkin, - bamaylixotir javob berdi
Konsel. - Ammo bizning ixtiyorimizda bir necha
soat bor, shu bir necha soat ichida esa ko'p ish qilsa
bo'ladi.
Konselning vazminligi va sovuqqonligi meni
ruhlantirib yubordi. Men jonliroq suza boshladim.
Biroq kiyimlarim harakat qilishga hamon xalaqit
berib, pastga tortar edi.
Konsel buni sezdi.
- Xo'jam ruxsat bersalar, ust-boshlarini kesib
yechardim.
Men uning suv sathida turishiga ko'maklasha-
59
yotganimda pichoq bilan ust-boshimni yuqoridan
pastga kesib, yechib tashladi. 0 ‘z navbatimda men
ham Konselning ust-boshini xuddi shu yo‘l bilan
yechib tashladim. Shundan so‘ng biz yana yonma-
yon suza boshladik.
Ammo shuning o‘zi bilan mushkulimiz oson
bo'la qolgani yo‘q. Bizning yo'qolganimizni hech
kim sezmay qolishi mumkin, bordi-yu, sezishgan-
larida ham baribir vint va rulsiz kema shamolga
qarshi biz tomon kelolmaydi. Binobarin, faqat kapi
tan Faragut qayiq yuborishidan umidvor bo'lishimiz
mumkin edi.
Biz shu qarorga kelgach, suv sathida mumkin
qadar uzoqroq turishga qaror qildik. Har ikkalamiz
baravar holdan toymaslik uchun birimiz chalqan-
cha yotgancha qo'lni qovushtirib, dam olayotgan-
da, ikkinchimiz itarib borishga qaror qildik. Har o‘n
minutda almashib turishimiz kerak edi. Shunday
qilganimizda bir necha soat davomida quyosh chiq-
quncha suv sathida turishimiz mumkin edi.
Qutulishimizga umid kam! Ammo juda nochor
holda qolgan paytlarda ham umid qilish insonga
xos fazilat-ku, axir.
Kema narval bilan kechqurun soat o‘n birlarga
yaqin to'qnashdi. Modomiki shunday ekan, biz kun
chiqqunga qadar qariyb sakkiz soat suv sathida tu
rishimiz kerak. Bu uncha qiyin ish emas.
Dengiz sokin, to'lqinlanmas edi. Har zamonda
zulmat ichida biron narsa ko'rinarmikan deb alang-
lardim, biroq atrof bo‘m -bo‘sh, faqat bizning hara-
katimizdan chayqalgan suvgina yaltirar edi.
Ammo kechasi soat birga yaqin juda qattiq
charchadim. Qo‘l va oyoqlarimning tomirlari qat
tiq tortisha boshladi.
Ikkimizni qutqarish tashvishi Konselninggi-
60
na zimmasiga tushib qoldi. Ko‘p o‘tmay u bechora
hansirab, nafas olishi og‘irlasha boshladi. Bu ahvol-
da uzoqqa borolmas edi.
- Meni o‘z holimga qo‘y! 0 ‘z holimga qo‘y! -
dedim unga.
- Xo'jamni tashlab-a? Hech qachon! - javob ber
di mening sadoqatli xizmatkorim. - Bundan ko'ra
o‘zim tezroq cho'kkanim afzal.
Xuddi shu paytda sharqqa esayotgan shamol
qora bulutning bir chekkasini ochdi, oy mo‘rala-
di. Okeanning sathi uning nurlari bilan birdan yo-
rishib ketdi. Bu sharofatli nur menga qayta kuch
bag'ishladi. Men boshimni ko'tarib, ufqni ko'zdan
kechirdim.
Kemamizni ko'rdim - u bizdan besh milya na-
rida edi. Bu masofadan u kichik nuqtaday bo'lib
ko'rinar edi. Bitta ham qayiq ko'zga chalinmas edi.
Men yordamga chaqirib qichqirmoqchi edim,
ammo shishib ketgan lablarimdan ovoz chiqmas
edi.
Konsel qichqirdi:
- Yordam beringlar! Yordam beringlar!
Biroz vaqt quloq solib turdik. Bu nima, boshga
qon quyilib kelayotganidan quloqda paydo bo'lgan
shovqinmi yoki chindan ham bizga kimdir javob
berdimi?
- Sen eshitdingmi? - shivirlab so‘radim men.
- Ha, ha! Konsel bo'shliqqa qarab umid bilan
qichqirdi. Endi hech qanday shubha qolmadi. Kon-
selning qichqirig'iga kimdir javob qaytardi.
Bu ham bepoyon okeanda yo‘qolgan bizga
o'xshagan allaqaysi baxtiqaroning, kemaga urilgan
zarbning yana bir qurbonining ovozimikin? Yoki
qorong'ida ko'rinayotgan qayiqdan bizni chaqirish-
dimikin?
61
Konsel zo‘r berib tayangani holda beligacha
suvdan ko'tarildi: biroq shu zahoti darmonsizlanib
chalqanchasiga suvga yiqildi.
- Nimani ko'rding?
- Men... men... - deya shivirladi u, - ... keling,
yaxshisi gapirmay, kuchimizni saqlaylik...
U nimani ko'rdiykin? Negadir shu daqiqada xa-
yolimga bahaybat maxluq haqidagi fikr kelib qoldi...
Shu yerda Konsel meni ilgariga itarib borardi.
Har zamonda u boshini ko'tarib, kimnidir chaqirar
edi. Unga o‘sha zahoti allakimning ovozi javob qay-
tarar edi.
Ammo men uncha yaxshi eshitolmay qoldim.
Tamoman holsizlandim; panjalarim beixtiyor chan-
gak bo'lib siqildi, kaftlarim endi menga tayanch
bo'lolmay qoldi; zo‘rg‘a og'zimni ochdim, u sho‘r
suvga to'ldi; sovuq suyak-suyagimdan o‘tib ketgan-
di. Men hayot bilan vidolashmoq uchun boshimni
so'nggi bor ko'tardim...
Shu paytda men allaqanday qattiq narsaga kelib
urildim. Unga yopishib oldim. So'ng meni kimdir
suvdan tortayotganini, erkin nafas olayotganimni
sezdim va... o'zimdan ketdim.
Aftidan, tez-tez ishqalashlari tufayli ko‘p o'tmay
o‘zimga keldim.
Ko'zimni yarim ochdim.
- Konsel! - deya shivirladim.
- Xo'jam meni chaqirdilarmi? - o'sha zahoti ja
vob berdi sadoqatli xizmatkorim.
Shu paytda ufqqa yonboshlayotgan oyning so'nggi
nurlarida men boshqa bir tanish qiyofani ko‘rdim.
- Ned Lend! - xitob qildim men.
- Xuddi o‘zi, janob professor. Ko‘rib turgani-
ngizday mukofot ketidan quvib yuribman, - javob
berdi kanadalik.
62
- Sizni ham o‘sha zarb dengizga itg'itdimi?
- Ha, janob professor, faqat mening omadim
keldi. Men deyarli o'sha zahoti suzar orolchaga chi
qib oldim.
- Orolchaga?
- Ha. Yoki aniqroq qilib aytganda, o'sha ulkan
narvalingizning ustiga.
- Tushuntiribroq gapirsangiz-chi, Ned!
- Ana shundagina men, - deya so'zini davom
ettirdi kanadalik,- garpunim nega uning terisiga
kirmay, ustidan sirg'alib ketganining sababini tu-
shundim.
- Nega ekan, Ned, nega?
- Shuning uchunki, janob professor, bu max-
luqning ustiga po'lat zirh qoplangan! Kanadalik-
ning so'zlari mening fikrlarimni ostin-ustun qilib
tashladi.
Men apil-tapil o'rnimdan turib, suvga yarim bo-
tib turgan - biz panoh topgan mavjudot yoki narsa-
ning yelkasida qaddimni rostladim.
Tepib ko'rgach, uning yelkasi yirik sutemi-
zuvchilarning tanasiday qayishqoq emas, balki
o'zidan suv o'tkazmaydigan, ham qattiq ekanligiga
ishonch hosil qildim.
Almisoqdan qolgan hayvonnikiga o'xshagan
bosh suyakda turmaganmikinmiz, degan xayol-
ga ham bordim. Unda bahaybat maxluqni toshba-
qa yoki timsohlar singari sudraluvchilar turkumiga
qo'shishim kerak edi.
Ammo bunday qarorga kelish ham qiyin. Ne-
gaki men ustida turganim qora yelka tanga bilan
qoplangan bo'lmay, juda silliq va pardozlangan edi.
Urganda u temirdan chiqadiganday sado berar va
po'lat taxtalardan parchinlanganday edi.
Hech shubha yo'qki, siri butun fan olamini haya-
63
jonlantirgan va har ikkala yarim shar dengizchilarini
hayratga solgan hayvon, bahaybat maxluq hech uch-
ramagan afsonaviy tirik mavjudot bo'lmay, tasodifni
Do'stlaringiz bilan baham: |