Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

99 - САВОЛ: 
ФИКР – БУ ҚАНДАЙ МУНОСАБАТЛАРНИ 
АНИҚЛАЙДИ? 
ЖАВОБ: Фикр – бирор нарса, кимса ҳақидаги ўй-хаёл. Ғоя 
билан фикр бир-биридан фарқ қилади. Фикр шахсий муно-
сабатларни ифодалайди. Ғоя ижтимоий муносабатни акс эттиради. 
Шунинг учун ҳам ғоя тафаккур маҳсули, ижтимоий қимматга эга 
бўлган фикрдир.
КЎРСАТМА: Тадқиқотчи доимо фикр юритишни машқ қилиш 
керак ва бу орқали ўзи ғоя пайдо қила олади. 
100 - САВОЛ: 
ФИКРЛАШ ҚАНДАЙ ФАОЛИЯТ ТУРИГА 
КИРАДИ? 
ЖАВОБ: Фикрлаш – бу бирор хулосага келиш учун нарса, ҳо-
дисаларни таққосламоқ, ўйламоқ, мулоҳаза қилмоқ, разм солмоқ. 
Фикрлаш – дарс босқичи бўлиб, унинг давомида талабалар 
ўзлари учратган фикрларга ва ўзлари ўзлаштирган маъноларга 

---

80 
қайтадилар ва саволлар берадилар, талқин қиладилар, қўл-
лайдилар, мунозара юритадилар ва ушбу маънони қўллашнинг 
янги соҳаларига қадар кенгайтирадилар. 
Фикрлаш – ҳар хил муаммо ва масалаларни ечишга 
йўналтирилган фаолият. 
Фикрлаш – инсон ички туйғуси билан боғлиқ амалга 
ошириладиган фаолият. 
КЎРСАТМА: 1. Тадқиқотчининг ижодий фаолиятида фикр-
лаш операциясининг аҳамияти катта. Шу сабабли тадқиқотчи, 
фикрлашнинг анализ ва синтез, таққослаш, абстракциялаш, 
умумлаштириш ва хулоса қилиш сингари ҳаётий ҳаракатлар 
(операциялар) орқали амалга оширилувчи ақлий фаолият экан-
лигини эсдан чиқармаслиги керак. 
2. Тадқиқотчи фикрлаш одамни ўраб турган муҳит ҳақидаги 
тасаввур ва тушунчалар асосида вужудга келадиган фаолият 
эканлигини, унинг асосини фикрлаш жараёни ташкил қилишини 
онгли равишда англаб етиш керак. Бунга сабаб фикрлаш жараёни 
муаммоли вазият вужудга келтирилгандан бошлаб содир бўлади. 
101 - САВОЛ: 
ЦИВИЛИЗАЦИЯ ТУШУНЧАСИ НИМАНИ 
АНГЛАТАДИ? 
ЖАВОБ: Цивилизация – жамиятнинг ўз тараққиёти жараёнида 
яратган моддий ва маънавий бойликларини янада кучайтириш 
ҳамда такомиллаштириб бориш усулларининг мажмуи. 
КЎРСАТМА: Цивилизация жараёнларини асосий таркибий 
қисмларидан бўлмиш “Илк Уйғониш даври” ва “Сўнгги Уйғониш 
давр”лари ва ўша давр илм-фани ривожи ҳақидаги маълумотлар 
тадқиқотчилар илмий дунёқарашини юксалтиришда дидактик 
асос бўла олади. Шу сабабли ҳам замонавий тадқиқотчи 
цивилизация жараёнларига оид маълумотлар билан мунтазам 
равишда қуролланиб боргани маъқул.