Ҳисоблаш тизимсининг ахборот асослари

 

---

8 
 
 
1-Боб. ХИСОБЛАШ ТИЗИМЛАРИ ВА ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ 
МИЛЛИЙ ИҚТИСОДДА ҚЎЛЛАШ АСОСЛАРИ 
 
1-§. Ахборот ва унинг хисоблаш тизимида айланиш босқичлари. 
 
Режа: 
 
1.1. Ахборот ва маълумот тушунчалари. 
1.2. Ахборот ва унинг адекватлиги. 
1.3. Ахборот ва унинг хисоблаш тизимсида айланиш босқичлари. 
1.1. Ахборот ва маълумот тушунчалари. 
“Ахборот” лотинча informatio сўзидан келиб чиққан бўлиб, 
тушунтириш, билдириш, иш мазмунини баён этиш тушунчаларини беради. 
Материалистик фалсафа нуқтаи назаридан қаралса, ахборот моддий 
оламнинг ахборот (маълумот) лар асосидаги аксидир. Ахборот (маълумот) – 
бу ахборотни тасаввур этишнинг сўз, матн, тасвир, рақамли маълумотлар, 
графиклар, жадваллар ва ҳ. орқали ифодалаш шакли. Ахборот инсонлар, 
инсонлар билан техник қурилмалар, жонли ва жонсиз табият орасидаги 
сигнал алмашинувини ўз ичига оладиган умум илмий тушунчадир. Шундай 
экан, энди ахборотга умумий тариф беришимиз мумкун. 
Ахборот – атроф-муҳит объектлари ва рўй бераётган ҳодисалар 
тўғрисидаги маълумотлар, уларнинг параметрлари, хоссалари ва холатлари 
хусусидаги тўлиқ маълумотдир. 
Кибернетика фанининг асосчиси Норберт Винер “ахборот – бу 
материя эмас, энергия эмас, бу – ахборот” деб ёзади. Айтиб ўтиш жоизки, 
ахборот доимо моддий- энергетика шаклида сигнал кўринишида намоён 
бўлади. 
Истеъмолчи нуқтаи назаридан, ахборот – бу энг охиридаги 
фойдаланувчи томонидан олинган тушунчалар ва фойдали деб баҳоланган 
янги маълумотдир. 
Юқорида қайд этилганларни изоҳлаган ҳолда, ахборотга қуйидагича 
таъриф келтириш мумкин. Ахборот – бу, яратувчиси доирасида қолиб 
кетмаган ва хабарга айланган, билимлар ноаниқлиги, тўлиқсизлиги 
даражасини камайтирадиган ҳамда оғзаки, ёзма ёки бошқа усуллар (шартли 
сигналлар, техник воситалар, ҳисоблаш воситалари ва ҳоказо) орқали 
ифодалаш мумкин бўлган атроф-муҳит (объектлар, воқеа-ҳодисалар) 
тқғрисидаги маълумотлардир. 
Мазкур йўналишда қуйидагилар муҳим саналади: 

---

9 
- ахборот – бу ҳар қандай маълумот эмас, балки у мавжуд 
ноаниқликларни камайтирувчи янги бир маълумотдир; 
- ахборот уни яратувчидан ташқарида мавжуд бўлади, у ўз 
яратувчисидан узоқлашган, инсон тафаккурида акс этган билимдир; 
- ахборот хабарга айланади, чунки у белгилар кўринишида маълум бир 
тилда ифодаланган; 
- хабар моддий ташувчига ёзиб қўйилиши мумкин (хабар ахборотни 
узатиш шаклидир) 
- хабар унинг муаллифи иштирокисиз акс эттирилиши мумкин; 
- у жамоат коммуникацияси каналлари орқали узатилади; 
Ахборот ташкилот учун қуйидаги имкониятларни беради: 
- ташкилотнинг стратегмк, тактик ва тезкор мақсад ҳамда 
вазифаларини белгилаш; 
- 
ташкилотнинг, бўлинмаларнинг жорий ҳолатини, улардаги 
жараёнларни назорат қилиш; 
- асосли ва ўз вақтидаги қарорларни қабул қилиш; 
- мақсадга эришишда бўлинмалар ишини мувофиқлаштириш. 
Техник воситалари ёрдамида қабул қилиш, сақлаш, узатиш, қидириш 
ва ишлов бериш мумкун бўлган шаклига келтирилган хар қандай ахборотни 
“маълумот” деб атаймиз. “Ахборот” ва “маълумот”, “Информатика” 
фанининг асосий тушунчалари хисобланади. “Бу тушунчалар орасида фарқ 
борми”? – деб савол туғилиши табиий. “Информатика” фани ахборотга ўзаро 
боғланган, атроф мухит обектлари ёки холатлари хусусида хабарлар, 
маълумотлар ва тушунчалар сифатида қарайди. Агар, маълумот обектлар