Texnologiyasi

Kristallik  shakli  Polimorfizm.  Dori  moddalarning  texnologik  xusu- 
siyatlarini  bclgilovchi  omillardan  hiri  -   modda  zarrachalarining  tuzilishi 
bo‘lib, ular tabiatda kristal!  va amorf holda uchraydi.
Mutaxassislarning  tadqiqotlari  kimyoviy  tarkibi  bir  xil  bo'lgan 
ko'pchilik  organik  va  anorganik  moddalarning  fizik  va  tcxnologik 
xossalari  har  xil  bo'lishini  ko'rsatadi.  Bu  csa  dori  moddalar  har  xil 
kristallik  holatda  bo'la  olishi  mumkinligidan  dalolat  beradi.  Natijada bitta 
dori  modda har xil  fizikaviy xossalarni  namoyon qiladt.
Moddaning  har  xil  kristallik  shaklda  (modifikatsiyada)  bo'la  olish 
xossasi  polimorfizm  deyiladi.  Moddalarning  polimorfizm  holati  A,  B, 
C  harflari  bilan  yoki  va  boshqa  raqamlar  orqali  belgilanadi.  Ko'pchilik 
birikmalar  5,  6,  7,  hatto  II  va undan ko'p  kristallik  holatda bo'lishi  mum- 
kin.  Polimorfizm  holati  ko'pincha  salitsilatlar,  barhituratlar,  gormon- 
Iar  va  suifanilamidlarda  uchraydi.  Masalan,  asctilsalitsil  kislota  6 
xil,  kortizon  atsctat  5  xil,  levomitsetinning  2  xil  kristallik  holatda 
bo'la  olishi  aniqlangan.  Bunday  moddalarning  eruvchanligi,  suyulish 
harorati,  oksidlanuvchanligi  bir-biridan  farq  qiladi  va  shuning  uchun 
ularning  so'rilishi  va  dori  turlarining  turg'unligi  har  xil  bo'ladi.  Poli- 
morfizm  hodisasi  hozirgi  zamon  farmatsevtik  texnologiyasi  uchun 
katta  ahamiyatga  ega,  chunki  dori  turi  qaysi  kristallik  holatdan  tashkil 
topganligiga  qarab  uning  samaradorligi  va  turg'unligi  har  xil  bo'ladi. 
Aksariyat  turg'un  bo'lmagan  kristallik  holatga  ega  bo'lgan  moddalar 
biosuyuqliklarda  yaxshi  erib,  tanaga  oson  va  tcz  so'riladi.  Dorilarning 
kristallik  holatda  bo'lishi  ularning  olinish  usuliga,  quritish,  maydalash, 
dori  turini  tayyorlash jarayoniga va saqlanishiga bog'Jiq bo'ladi.
40
www.ziyouz.com kutubxonasi

---