Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги Ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш ва психологик-педагогик республика ташхис маркази

7. Экзистенциал ёки маънавий интеллек - ушбу иномга эга бўлганлар 
борлиқ, ҳаёт ва ўлим ҳақидаги масалаларни муҳокама қилишдан қўрқмайдилар. 
Бу тип интеллект эгалари психолог, файласуф, руҳоний бўлиб камол 
топишлари мумкин. Кўпгина ёзувчиларда ҳам ушбу тип кузатилади. У гўёки 
фойдасиздек кўринса-да, бу истеъдод инсонларга чуқур фикрлаш ва ҳис этиш 
тақдим этади, атрофлича фикрлашга ўргатади. Бу уларни ҳаётнинг барча 
соҳаларида амалий аҳамиятли, мулоҳазаловчи инсонлар ва қизиқарли 
суҳбатдошни камол топишига олиб келади. 

---

“Касблар занжири” ўйини. 
Мақсад: турли хил касблар ва улар ўртасидаги ўзаро боғлиқлик, меҳнат 
фаолиятининг умумий ва айрим турлари ҳақида маoлумот бериш ҳамда 
ўқувчиларнинг мантиқий тафаккурини ривожлантириш. 
Машғулот шарти: Машғулот синф хонасида ўтказилади.Қатнашувчилар 
сони 6-8 нафардан 10-15 нафаргача бўлиши мумкин. Машғулот давомийлиги 
7-10 дақиқадан 15 дақиқагача. 
Машғулотнинг бориши: Ҳозир биз сизлар билан “Касблар занжири”ни 
ҳосил қиламиз. Мен биринчи касбни айтаман, сиз эса, ўхшашлик томони бор 
бўлган навбатдаги касбни айтиб ўйинни давом эттирасиз. 
Масалан: металлург касбига ўхшашлик томони бўлган ошпаз касби, энг 
асосийси, иштирокчилар касблар ўртасидаги ўхшашликларни айтиши ва 
бошқалар уни тушуниши керак. Мисол учун, металлург билан ошпаз касбининг 
ўхшашлик томонлари, иккаласи ҳам юқори ҳароратли печларда, ўт билан 
ишлайди. 
Бошловчи навбат билан қуйидаги йўналишда аниқловчи саволларни 
ўртага ташлайди: 
“Сизлар айтаётган касбларнинг, олдинги айтилган касблар билан 
ўхшашлик томонлари борми?” Ўйинни муҳокама қилиш вақтида, 
иштирокчилар диққатини турли хил касблар ўртасида умумий ўхшашликлар 
учраши мумкинлигига эътибор қаратиш керак
. 
Мисол учун: ўйиннинг бошида 
металлни қайта ишлаш бўйича касб айтилган бўлса (юқоридаги мисол), ўйин 
ўртасида – автотранспорт билан боғлиқ бўлган касб, ўйин охирида балет билан 
боғлиқ бўлган касбга боғланади. Буни тасдиқлаш учун “Касб занжири” 
ўйинидан мисол келтирамиз:
Металлург – қассоб –автослесар (булар ҳам – кесади, лекин металлни 
эмас) – таксист – эстрада жанри бўйича қизиқчи (булар ҳам бошқалар каби 
жамоа билан муомала мулоқотида бўлади) – драма театри артисти – балет 
артисти ва хок. Турли хил касблар ўртасидаги ўхшашликни бошқа касбларда 
ҳам кўриш мумкин. Сиз танлаган касбингиз орқали бошқа касбларни ҳам 
ўрганиш имконияти туғилади. 
Мисол учун автобус ҳайдовчиси билан Олий таълим муассасидаги 
профессорнинг ўхшашлик томонини олиб кўрадиган бўлсак, ҳар иккаласи ҳам 
жамоатчилик жойида чиқиш қилади, ҳатто автобус ҳайдовчиси кўп одамлар 
жамоаси билан мулоқот қилади. Агар ўқувчилар касблар ўртасидаги ўзаро 
ўхшашликни таҳлил қилишни ўрганишса, бу ўйиннинг натижали 
бўлаётганидан далолат беради. 

---