|
8.3. Paxta mahsuloti toylarini o‘rash uchun qo‘llaniladigan materiallar
Toylarni o‘rashdan maqsad - tolani ifloslanishdan saqlash va transport
vositalaridan unumli foydalanish.
Paxta mahsuloti toylarini o‘rash uchun qo‘llaniladigan material-lar texnikaviy
shartlari 814- raqamli standartda aniq ko‘rsatib berilgan.
Ushbu standart paxta tozalash korxonalarining tolali mahsuloti bo‘lmish paxta
tolasi, paxta momig‘i, o‘lik aralashgan va paxtaning kalta momig‘i aralashgan
(bundan so‘ng - toladan) chiqindilariga joriy etiladi. Bu mahsulotni o‘rash, belgi
qo‘yish, tashish va saqlashga bo‘lgan talablarini belgilaydi.
Paxta mahsuloti toylarini o‘rash quyidagi umumiy texnik talablar asosida
amalga oshiriladi:
Paxta tozalash korxonalarining tolali mahsulotini o‘rash kuchi 4000-5000 va
6300 kN bo‘lgan gidravlik presslash uskunalarida amalga oshiriladi.
Tolali mahsulot o‘ralgan toyining umumiy ko‘rinishi 37-rasmga mos kelishi
kerak.
Izoh: toylarning ko‘zda tutilgan brutto massasining cheklanishi faqat
transportlash jarayonida inobatga olinadi.
Tolali mahsulot toyning o‘lchamlari, mm da:
Bo‘yi - 970; Eni - 595; Balandligi- 735 - dan oshmasligi kerak.
Paxta tolasining toylari har tomonidan o‘lchamlari va texnik talablari
O‘zDSt 665 raqamli standartga mos keluvchi o‘rov materiallari to‘plami bilan
o‘ralishi kerak.
O‘rov materiallari to‘plami bo‘yicha to‘rt qismdan iborat (38-rasm):
- toyning ikki bosh tomoni sirtlarini qoplovchi ikkita «bosh qoplama» dan;
159
- toyning bitta qavariq va ikki yon sirtlarini qoplovchi «shol»dan;
- toyning ikkinchi qavariq sirtini qoplovchi «yostiq» dan. Pressda
bog‘langan toyni yumshoq konteyner bilan o‘rab, bosh tomoni sirtidagi klapanni
tikishga ruxsat etiladi.
Paxta momig‘i va tolali chiqindilar toylarini bosh tomonlari sirtini
qoplamasdan o‘raladi.
Xorijiy davlatlarga jo‘natishga mo‘ljallangan paxta momig‘i va tolali
chiqindilar O‘z DSt 665 raqamli standarti talablariga muvofiq o‘rnatilishi kerak.
Bosh tomonlar sirtlaridagi «bosh qoplamalar» «shol» va «yostiq» milklari
birlashtirgan kord ipi, 0,8 kTeks bo‘lgan viskoza shpagati yoki uzilish kuchi 137 N
(14 kg kuch) dan kam bo‘lmagan, tikilgan chokning mustahkamligini ta’minlovchi
boshqa viskoza iplari bilan tikib chiqiladi.
Kapron, propilen iplar yoki boshqa sintetik iplar qo‘llanilishi man etiladi.
Qaviqlarining uzunligi 50 mm dan oshmasligi kerak.
Chokning oxiri tikayotgan ipning tugunchasi bilan mahkamlanishi kerak.
Paxta tolasining toylari qalinligi 0,7-0,8 mm, kengligi 19 mm bo‘lgan yuqori
mustahkamlikka ega bo‘lgan po‘lat tasmalar bilan, yoki yuqori mustahkam simdan
tayyorlangan belbog‘lar bilan bog‘lanadi.
Paxta tolasi toyida o‘rnatiladigan belbog‘lar soni:
- yuqori mustahkam po‘lat tasmalardan tayyorlanganda - 8 donani:
- yuqori mustahkam po‘lat simdan tayyorlanganda - 10 donani tashkil qiladi.
Paxta momig‘i va tolali chiqindilar toylari yuqori mustahkam simdan
tayyorlangan belbog‘lar bilan bog‘lanadi.
Paxta momig‘i toyida tolali chiqindilar toyida o‘rnatiladigan belbog‘lar soni 8
dona bo‘ladi.
Belbog‘larning biriktiruvchi joylari (qulflar) 40-rasmga muvofiq, toyning
qavariq sirtlaridan birida joylashishi kerak.
Iz oh: belbog‘lar qulflari toyning qovurg‘alari ustida joylashishiga ruxsat
etilmaydi.
Qulfning uzilish kuchi qo‘llaniladigan bog‘lovchi materialning (belbog‘ning)
160
me’yoriy talablariga mos kelishi kerak.
Toydan qo‘zg‘aluvchi press-plitaga va pressning tepa qismidan traversasiga
o‘rnatilgan pichoq uskunalari yordamida tola namunasi tanlab olingandan so‘ng,
o‘ramaning zararlangan joyiga o‘rash matosi bo‘lagi qo‘yilib, tikib chiqilishi kerak.
Qo‘l usulida tola sifatini aniqlash uchun namuna tanlab olinadi, toyning o‘rov
matosida standartga mansub kesishlarga ruxsat etiladi.
Belgi qo‘yish quyidagi tartibda:
- har bir toyga belgi qo‘yish qavariq tomonlaridan birining sirtidagi o‘rov
matosiga yoki «bosh qoplamaga» bo‘yoq bilan;
- tayyorlovchi korxona kodi;
- to‘da tartib raqami;
- toyning tartib raqami;
- brutto massasi ko‘rsatilgan holda amalga oshiriladi.
O‘rov matosiga belgi trafaret usulida qo‘yilib, aniq va yorqin ko‘rinishini
ta’minlashi hamda quyidagi shrift o‘lchamlariga ega bo‘lishi kerak, mm da:
bo‘yi - 50; eni - 30; shrift yo‘g‘onligi - 8. Belgi o‘rov matosi fonida yaqqol
ajralib turishi kerak.
Jut-kanop tolali o‘rov matosining belgi qo‘yiladigan joyining ostiga o‘lchamlari
400x500 mm bo‘lgan qattiq o‘rov qog‘ozi qo‘yiladi.
Toylar qalin to‘qilgan o‘rov materiali to‘plami bilan o‘ralgan holda o‘rov matosi
ostiga qog‘oz qo‘yilmaydi.
Sertifikatlashdan o‘tkazilgan paxta tolasi toylariga belgi qo‘yish o‘rniga
quyidagi belgilar ko‘rsatilgan karton yorliq qo‘llanishi mumkin:
- tayyorlovchi korxona kodi;
- to‘da tartib raqami;
- toyning tartib raqami;
- tayyorlovchi davlat «O‘zbekiston».
Belgi qo‘yiladigan yorliq toyga yumshoq sim yoki boshqa material bilan
mahkamlanadi. Mahkamlangan joyi va usuli tayyorlovchi korxona protsedura
yo‘riqnomasida ko‘rsatiladi.
161
Paxta mahsulotlarining toylari yopiq transport vositalarida mazkur transport
vositalari turi uchun tegishli bo‘lgan qoidalariga rioya qilgan holda tashiladi.
Temir yo‘l transporti bilan tashishda tolali mahsulotning har bir to‘dasi
alohida vagonga yuklanadi.
Talabgor bilan kelishilgan holda vagonga tolali mahsulotning boshqa to‘dalari
bilan, agar ular o‘sha seleksion va sanoat navlariga mansub bo‘lsa, qo‘shimcha
yuklashga ruxsat etiladi. Qo‘shimcha yuklangan to‘da sifati haqida alohida hujjat
bilan rasmiylashtiriladi.
Paxta mahsulotlarini tashish uchun qo‘llaniladigan transport vositalari ishga
yaroqli, yong‘in xafsizligini ta’minlovchi, toza, quruq bo‘lishi kerak.
Paxta mahsulotlari toylarining ifloslanishiga, o‘rov materiallari va bog‘lovchi
belbog‘larning butunligini yo‘qotishga hamda atmosfera yog‘inlari tushishiga yo‘l
qo‘yuvchi transport vositalaridan foydalanishga ruxsat etilmaydi.
Toylarni transport vositalariga ortayotgan yoki tushirayotgan vaqtda
belbog‘larning uzilishiga hamda «bosh qoplamalarining» yirtilishiga yo‘l
qo‘yilmaydi.
Toylardagi uzilgan belbog‘larni, toyga ishlatilgan o‘rov materialidan qat’i
nazar, po‘lat tasmalar yoki simli belbog‘lar bilan qayta bog‘lashga ruxsat etiladi.
Toylar shtabel usulida taxlangan, balandligi 6 m dan oshmagan holda
saqlanadi.
Toylarni shtabel usulida taxlash to‘dalar bo‘yicha amalga oshiriladi.
Shtabellar orasida yuklash-mexanizatsiya vositasi bemalol yura olishi uchun yo‘lak
qoldirilishi kerak. Shtabellarda toylar belgilangan tartibda tasdiqlangan me’yoriy-
texnik hujjatlarda ko‘rsatilgan texnika xavfsizligi qoidalariga rioya qilgan holda
taxlangan bo‘lishi kerak.
Toylarning shtabellari oralig‘ida mexanizatsiya vositasi yurganida va ortish-
tushirish ishlarini bajarayotganida o‘rov matosi va bog‘lovchi belbog‘larining
butunligining zararlanishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
Tolali mahsulot toyi belbog‘ining saqlanishi maqsadida ularni balandilkdan
tashlash hamda dumalatib siljitishga ruxsat etilmaydi.
162
O‘rov materiallari bilan o‘ralmagan tolali chiqindilar maxsus ajratilgan
joylarda o‘yilgan holda tarmoq bo‘yicha belgilangan tartibda saqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
