Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

Toylarni o‘rash jarayoni
Toy tayyorlaydigan barcha gidravlik presslarning yashiklari bir o‘lchamda
yasalgan. 665 raqamli standart (paxta tolasi, toyni o‘rash, belgilash, tashish va
saqlash)ga asosan toyning bo‘yi 970 mm, eni 595 mm va balandligi 735 mm dan
katta bo‘lmasligi kerak. Shu standartga asosan toyning eng kam massasi press
quvvatiga qarab 44-jadvalga keltirilgandek bo‘lishi shart.
37-rasm. O‘rab-bog‘langan toy:
1 - asosiy shol; 2 - pastki shol; 3 – chetki shol (boshliq).
Tola, lint, tolali chiqindilar qutilari ifloslanishi va tashish vaqtida nobud
bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida toylar mato bilan o‘raladi. Buning uchun
MRTU-727-69 ga asosan arqoqsiz mato o‘rash uchun maxsus MRTU-17-154-66
bo‘yicha paxta tolasidan tayyorlangan mato, O‘z DSt 665 raqamli standartga
asosan kanop va zig‘ir tolasidan tayyorlangan matolar (shollar)dan foydalaniladi.
Shollar oldindan tayyorlanadi. Shollarni kerakli o‘lchamda tayyorlash uchun paxta
korxonalarida matolar arqoq ipi bo‘yicha qirqilib bichiladi va buning natijasida
to‘qimaning qirqilgan chizig‘i bo‘yicha ayrim iplari sochilib to‘kiladi va tolaga
qo‘shilib uni ifloslaydi. Buning oldini olish maqsadida shol chetlari bukilib, 23A
yoki 51 va 51A sinflardagi tikuv mashinalarida tikiladi.

---

163
Standart bo‘yicha tayyorlangan toyning umumiy ko‘rinishi ko‘rsatilgan
bo‘lib, bunda mato bilan o‘ralgan tomonlari strelka bilan ko‘rsatilgan.
Tola, lint va tolali chiqindilar toylarining massasi (kg hisobida)
44.-jadval
Press quvvati, kN
Toy massasi, kg (brutto)
0, I, II va III navli
tola toylari
IV va nav tola, lint
va tolali chiqindilar
toylari
5500
225 + 15
235±15
5000—4800
215±15
235 + 15
4300—4000
210±15
220 + 15
3000
190±10
200 ±10
2500—2000
170±10
180 + 10
1500
155±10
165 + 10
1000 kam
bo‘lgan
135±10
145 + 10
Eslatma: agar tola namligi 6 % va undan kam bo‘lsa, toyning brutto massasi 15
va    10 kg o‘rniga 25 kg kam bo‘lishi mumkin.
38-rasm. Shollarni bichish sxemasi.
Asosiy shol toyning ikki tomonini va press plitasining yuqori qismiga qaragan
tomonini o‘rash uchun belgilangan.
Pastki shol - «yastiqcha» toyning pastki qismini, ya’ni harakat-lanuvchi press

---

164
plitasiga qaragan tomonini o‘rash uchun belgilangan.
Chetki shollar - toyning ochiq qolgan ikki chetini berkitish uchun belgilangan
(38-rasm).
Pastki va chetki shollar kanop (O‘z DSt 665-96) bilan yoki toy O‘z DSt 841-
97 ga asosan ip bilan yoki kord ipi bilan tikiladi.
Mato bilan o‘ralgan toylarning ko‘ndalang kesimi 1x20 mm bo‘lgan
(O‘z DSt 841-97) po‘lat piltalar bilan o‘ralib, piltalarning vaqtincha uzilish
qarshiligi 340-450 MPa ga teng va nisbiy cho‘zilishi kamida 20 % bo‘lishi shart.
Ba’zi hollarda diametri 4...4,5 mm li yumshatilgan po‘lat simlar ham ishlatiladi
(MTU 4-342-70). Pressning bosim kuchiga va ishlatiladigan belbog‘ materialiga
qarab, belbog‘lar soni quyidagicha olinadi (45-jadval).
Toyni bog‘laydigan belbog‘lar soni
                                                                45-jadval
Press quvvati,
Belbog‘lar soni
Simlar soni
5500—4800
11
12
4300—4000
9
10
3000
8
9
2500—3000
7
8
1500
6
7
1000 va undan
5
6
Eslatma: lint va tolali chiqindilar toylari uchun belbog‘lar sonini bittaga
kamaytirishga ruxsat etiladi.
39-rasm. Toylarni bog‘laydigan belbog‘larni bog‘lash chizmasi:
a - sim bilan bog‘langanda; b - tasma bilan bog‘langanda.

---

165
40-rasm. Ilgakli tasma chizmasi.
Belbog‘lar soni quyidagi formuladan topiladi:
bu yerda: P - hamma belbog‘larga bo‘lgan umumiy zo‘riqish, Pa;
s - sim yoki pilta uchun qabul qilingan zo‘riqish, Pa;
2- zo‘riqishning har bir belbog‘ini ikkala uchiga barobar taqsimlanishini
belgilovchi ko‘paytma.
Simlar avtomatik dastgohlarda kerakli uzunlikda kesib tayyorlanadi. Toyni
bog‘lash uchun simning bir uchi halqa shakliga keltiriladi, bu halqaga simning
ikkinchi uchi kiritilib bukiladi.
Toyni po‘lat tasma bilan bog‘lashda maxsus halqadan foydalani-ladi. Bu
holda piltaning bir uchi halqaga oldindan 150-200 mm kiritilib bukiladi, ikkinchi
uchi esa toy bog‘lanayotganda kiritilib, bukib mahkamlanadi.
Hozirgi kunda ikki uchida ilgaklari bo‘lgan tasma belbog‘lar ishlatilmoqda.