Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

0 ‘rta  taiim

Niderlandiya maktablarida o‘rta taiim:

-   omumiy o‘rta taiim;

-   umumiy ilmiy o‘rta taiim;

-   hunar-texnika taiimi va hokazolardan tashkil topgan.

0 ‘z  navbatida  umumiy  o‘rta  taiim   o‘qish  muddati  4  yil  boigan 

o‘rta va o‘quv muddati 5 yil hisoblangan oliy bosqichga boiinadi.

Tayyorlov  bosqichi  hisoblangan  ilmiy  o‘rta  taiim   ham  ikki 

ko‘rinishga  ega:  gimnaziya va atensum deb  ataladigan  tipga  boiinadi.

725

---

Har  ikki  ko‘rinishda  ham  o‘qish  muddati  6  yil.  Tayyorlov  ilmiy  o‘rta 

taiim  oliy ilmiy o‘quv yurtlariga kiruvchilami yetishtirib chiqaradi.

Hunar-texnika  (ularda  hunar-texnika)  taiimi  quyi  hunar-texnika 

taiimi,  o‘rta  va  oliy  hunar-texnika  ta’limidan  iborat  uch  bosqichdm 

ibosat.  .

0 ‘quvchilar  o‘quv  yurtlariga  kirish  uchun  topshiradigan  sinovlari 

ulaming qaysi bosqich o‘quv yurtlariga kirish xohishi va albatta shunga 

munosib  bilim  darajasiga  qarab  belgilanadi.  0 ‘rta  taiim   bosqichi 

o‘quvchilarga  o‘rta  hunar-texnika  bilim  yurtlariga,  oliy  tip  o‘rta 

maktablari  esa  oliy  toifa hunar-texnika  bilim  yurtlari  hamda tayyorlov 

ilmiy  o‘quv  muassasalarining  bitiruvchilariga  universitetlar  va  boshqa 

oliy o‘quv yurtiga kirib o‘qish imkoniyatlarini beradi.

Hunar-texnika  taiimi  o‘z  kasb  yo‘nalishiga  ko‘ra  quyidagi 

ko‘rinishda:

—  qishloq xo‘jalik ishlari taiimi;

—  iqtisodiyot va ma’muriy taiim;

—  texnik taiim;

—  maishiy xizmat va tibbiyot taiimi;

—  ro‘zg‘or yuritish, xalq hunarmandchiligi taiimi;

—  savdo o‘rta taiimi;

—  dengizchilik o‘quv yurti va hokazolar.

Niderlandiyada yoshlar 16 yoshga toigunga qadar o‘qishga majbur. 

Shundan  keyin  olingan  kasb  yo‘nalishlarini  yanada  takomillashtirish, 

yuqori  malakaga  ega  boiish  uchun  o‘qishlar  yana  ikki  yil  davom 

ettiriladi. Bunday holda o‘quvchi haftaning bir yoki ikki kunida o‘qishda 

bo‘lsa qolgan kunlari ishda boiadi.

Taiim  standartlari deganda, gollandiyalik taiim  mutaxassislari reja 

va dasturlami tushunadilar.

Niderland 

maktablari 

faqat 

taiim  

bilan 

shug‘ullanadilar. 

Maktablarda  oshxonalar  va  bufetlar  yo‘q.  Maktablarda  ovqatlantirish, 

qonunbuzarlikni  oldini  olish  ishlari  bilan  asosan  oila,  jamoat 

tashkilotlari mashg‘uldirlar.

Maktablarda  60-70  foiz  o‘zlashtirishni  normal  holat  deb 

hisoblaydilar.  Qolganlari  bo‘sh  yoki  o‘zlashtirmovchi  o‘quvchilardir. 

Bizning tushimchamizdek, «ikkichilar» Niderlandiyada yo‘q.

Yangi maktab qurilishini loyihalashtirishga qo‘yilgan asosiy talablar 

quyidagilar:

—  sinfda har bir o‘quvchi uchun 6-8 m joy boiishi;

-   yorugiikning me’yorida boiishi;

726

---

-   har bir o‘quvchiga yetarli maydonning mavjudligi  (sinfda ham, 

maktab hovlisjda ham);

-   individual e’tiboming bo‘lishi va hokazo.

Maktablarda  devor,  tom,  derazalar  oynavand,  yorug‘  va  bahavo 

qurilgan.