Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

10 ‘sha joyda, 35-37- betlar.

2 0 ‘sha joyda,  14-bet.

3 0 ‘sliajoyda,  13-bet.

495

---

Yoshdan aqlli bo‘l, bolam.

Nodonlikka yo‘l qo‘ymagin,«

Doim o‘ylab so‘yla bolam.

Yomon uchun tushma o‘chga,

Xiyonat o‘ylama yurtga,

Onang bergan oppoq sutga,

Bu o‘zingga yaxshi bolam.

To o‘lguncha to‘g‘ri so‘zla,

Otangni, onangni o‘yla,

Yaxshiga yaxshilik ayla,

Bu odamzod naqshi bolam...1

6.4. MUHAMMAD RAHIMXON FERUZNING MA’RIFIY- 

AHLOQIY QARASHLARI

Buyuk davlat arbobi, mutafakkir olim, iste’dodli shoir, nozikta’b va 

ulug‘  bastakor  Muhammad  Rahimxon  Feruzning  (1844-1910) 

mustaqillik  uchun  mardona  kurashi,  jaholatni  yengish  yo‘lidagi 

diplomatiyasi,  davlatni  boshqarish  siyosati,  ma’rifatparvarlik  faoliyati 

hozirgi avlod uchun tengsiz ibrat maktabidir.

Ma’lumki,  Xiva  xonligi  davlatining  so‘nggi  116  yili  Qo‘ng‘irot 

o‘zbeklaridan  chiqqan Eltuzarxon,  Muhammad Rahimxon,  Olloqulixon 

Rahimqulixon,  Muhammad  Aminxon,  Abdullaxon,  Qutlumurodxon, 

Sayid 

Muhammadxon, 

Muhammad 

Rahimxon 

Soniy 

Feruz, 

Isfandiyorxon,  Said Abdullaxonlar tomonidan boshqarildi.  Xiva xonligi 

davlatida o‘tgan jami  49  xon  ichida eng  uzoq  davr davlatni boshqarish 

Sayid  Muhammad  Rahimxort  Bahodirxoni  Soniy  Feruzga  nasib  etdi. 

Muhammad Rahimxon Soniy Feruz qirq yetti yilu o ‘n besh kun saltanat 

taxtida  o ‘tirishga  musharraf bldi.  Chunki  Feruz  o‘zigacha  bo‘lgan 

hukmdorlar  ichida  eng  saxovatli,  eng  mumwatlisi  edi.  Aytish joizki, 

Muhammad  Rahimxon  Feruz  hukmronligi  davridagi  47  yil  davomida 

Xorazm fuqarosi nisbatan tinch va osoyishta hayot kechirdi. 0 ‘n to‘qqiz 

yasharlik  davridan  boshlab  taxt  sohibi  bo‘lgan  Muhammad  Rahimxon 

hukmronlik  faoliyatining  dastlabki  o ‘n  yili  (1863—1873)  mustaqil 

hukmdorlikyillari bo‘lsa,  o ‘ttiz ettiyili  (1873-yil  12-avgustdan  1910- 

yil  15-avgustgacha)  Rossiya  imperiyasiga  qaram  bo ‘lib  hukmdorlik 

qilgan yillaridir. Hukmdorlikning dastlabki  o‘n yilligida Feruz o‘zining 

davlatni  boshqarish  siyosatida  adolat  bilan  ish  ko‘rishga  intildi.  Bu