Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1 G \ Jahongirov. 0 ‘zbek bolaiar foiklori. -T.:  « 0 ‘qituvchi»,  1975,110-115-betlar.

59

---

qimmatli  tomoni  shundaki,  ov  qilishga  bogiiq  bo‘lgan  bir  qator 

jismoniy mashq malakalari egallanadi. Ya’ni bola otda chopish ot ustida 

tik turish, yotish, ot yoniga ogish,  otda chopa turib kamon va miltiqdan 

o‘q  ota  bilish  va  hokazo  mashq  malakasini  egallagan  boiishlari  zarur. 

Shu bilan birga ov  qushlari  ulardan,  qirg‘iy,  qarchig‘oy va  ov  iti ~ tozi 

itni  boqish,  ovga  o‘rgatish  hamda  ulardan  foydalanish  yoilarini 

o‘rganish  talab  qilinadi.  Yoshlami  ovga  o‘rgatish,  albatta,  maium 

tajribaga ega boigan kishilar tomonidan olib borilar edi)).1

Xalq  pedagogikasining  asosiy  qoidalaridan  biri  bolalami  o‘z 

tengqurlari  muhitida tarbiyalashda turli  o‘yinlardan foydalanilgan.  Xalq 

pedagogikasi  o‘yinlar  jarayonida  bolalarda  qafiylik,  tirishqoqlik, 

halollik,  rostgo‘ylik  va  adolatlilik  tarkib  topishini,  shuningdek, 

o‘yinlaming  bolalar  o‘rtasida  do‘stlik  va  o‘rtoqlikni  hamda  boshqa 

olijanob fazilatlarni rivojlantirishini yaxshi bilgan.

Boshqa  xalqlardagi  singari  o‘zbek  bolalarining  o‘yinlari  ham 

ulaming jamoa boiib qatnashuvini taqozo etishi maium.

Binobarin,  shunday  o‘yinlar  jamoatchilik  hissini  tarbiyalashda, 

hamjihatlik  bilan  harakat  qilish,  umumiy  qabul  kilingan  normalar  va 

qoidalarga  bo‘ysunish  malakalarini,  ziyraklikni  tarkib  toptirishda  katta 

ahamiyat  kasb  etadi.  0 ‘yin  qoidalari  oldida  barcha  o‘yinchilar  tengligi 

tuyg‘usini vujudga keltiradi.

0 ‘g‘il  va qiz bolalaming  mehnatga doir o‘yinlari, jumladan,  qizlar 

mehmonlami  kutib  olish  va  mehmondorchilik  odobi,  o‘zaro  insoniy 

muloqotlar,  turmush masalalarini  hal  etish,  to‘y  va hokazolardan  iborat 

turli  xalq  milliy  urf-odatlari  va  an’analariga  taqlid  qilinadigan 

qo‘g‘irchoq  o‘yinlarini  o‘ynashi  ular  tarbiyasida  juda  muhim  o‘rin 

tutadi.  Shu  o‘yinlar  jarayonida  bolalar  kattalaming  yaxshi  xatti- 

harakatlarini va ishlarini takrorlaydilar.  Ulaming yaxshi so‘zlari - pand- 

nasihatlari,  maslahatlariga  taqlid  qiladilar  (masalan,  ona  qo‘g‘irchoq 

orqali o‘z qiziga, ya’ni  qo‘g‘irchoqning esa qizchaga o‘gitlar berishi va 

hokazo).

Bolalar  o‘yinlarida  kattalar  foydalanadigan  mehnat  qurollarining 

kichkina nusxalari,  chorvadorlar,  dehqonlar,  hunarmandlar,  ovchilar va 

boshqalaming mehnati jarayonlariga taqlid qilish katta o‘rin tutadi va bu 

hol  ulami  mehnatga  psixologik  hamda  amaliy  jihatdan  tayyorlashda 

katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Shuningdek,  ko‘p  o‘yinlar  bolalar tafakkuri, 

idroki,  xotirasi,  zehni  va  abstrakt  tasawurini  rivojlantirishda  yordam 

beradi.  Shu jihatdan  ayrim  manbalarda  o‘zbeklaming juda  qadimiy  va