Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1 Qarang: Hamid Olimjon. Tanlagan asarlar. -  T.: 0 ‘zSSR Dav^at mshriyoti,  1951, 519-520-betlar.

45

---

sharoitlar  hamda  til  bir  xalqda  uni  ikkinchisidan  farqlantiradigan 

xususiyatlarni vujudga keltirgan.

Ana  shu  tafovutlami  yaqqolroq  ko‘rish  uchun  turkiy  xalqlar 

turmushining  etnik  stereotiplarda  mustahkamlangan  qonuniyatlarini 

aniqlash,  turkiy  xalqlar  tarixining  bosqichlarini 

turkiy  xalqlaming 

xarakterini  kuzatish,  etnosining  an’anaviy  madaniyatiga  va  ular 

hayotining xazinalariga  murojaat etish zarur. Ayniqsa, etnos rivojlanishi 

tarixiy  yoiining  xalq  donishmandligi  boigan  folklorida,  maqollar  va 

matallarida  ifodalangan  oltin  zaxirasi  to ia   asosli  ravishda  mazkur 

xazinalar  jumlasiga  kiradi.  Ishonchimiz  komilki,  ular  xalqning  milliy 

o‘ziga  xosligini  va xarakterini  saqlashga  milliy  o‘zini-o‘zi  anglashga 

da’vat  etadi  hamda  milliy  xulqning  etnik  stereotiplarida  namoyon 

boiadi.

Hozirgi  Markaziy  Osiyo  hududida  qadimdan yashab  kelgan  turkiy 

xalqlar  doimo  o‘zining  xushfeiligi,  odob  va  yuksak  axloqiyligi  bilan 

e’tibor  qozongan.  Shu  bois,  «Odobli  bola  elga  manzur»,  «Kishining 

xulqi uning chiroyi»,  Odobning boshi til»,  «Gavhar balchiqqa  tushgan 

bilan qimmati o ‘zgarmas»,  «Nomusni yoshlikdan ehtiyot qil»,  «Oriyatsiz 

odamdan  qoch»,  «So 'zing  qaytar joydan,  o ‘zing  qayt»,  «Qadrlasang 

qadring oshar,  qadrsizdan  hamma qochar»,  «Qornimga yig ‘lamayman, 

qadrimga yig ‘layman»,  «Quda  bo ‘Iguncha  ko 'p  sinash,  quda  bo ‘Igach 

kp  siylash»  kabi  maqollar  xalq  donishmandligi  sifatida  qadriyatlar 

tizimidan mustahkam o‘rin olgan.1

Shunday  ekan,  o‘zbek  xalq  pedagogikasi  bilan  Turon  hududida 

yashagan qozoq, qirgiz, turkman, qoraqalpoq kabi turkiy xalqlar hamda 

tojik  xalq  pedagogikasida  muqarrar  umumiylikiar  mavjudligini  qatiy 

ayta olamiz.

0 ‘zbek 

xalqining  yosh 

avlodni 

ijtimoiy-maishiy 

hayotga 

tayyorlashdagi  urf-odati  va  an’analari,  taiim-tarbiya  sohasidagi  ko‘p 

asrlar davomida qoilagan usul va vositalari,  ibratli tajribalari dostonlar, 

ertaklar,  asotirlar,  askiyalar,  latifalar,  mavsumiy  marosim  qo‘shiqlar, 

naqllar,  rivoyatlar,  afsonalar,  maqollar,  laparlar,  matallar,  hikmatlar, 

aforizmlar,  topishmoqlar,  tez aytishlar,  bolalar o‘yinlari,  allalar, to‘y va 

aza  qo‘shiqlari,  erkalashlar,  ovutmachoqlar,  bekinmachoqlar,  yalin- 

choqlar, hukmlagichlar, chorlamalar, cheklashmoqchalar,  guldur-guplar; 

o‘yin-kulgulardan iborat xalq pedagogikasida mujassamlashgandir.  Shu 

jihatdan  o‘zbek  xalq  pedagogikasi  -   xalq  va  donishmandlaming