Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

Bakr 

al-Xorazmiy 

johillik, 

yalqovlik, 

tekinxo‘rlik, 

xushomadgo‘ylik  kabi  axloqqa  zid  boigan  odatlami  keskin  qoralaydi: 

«Dangasaning  hojatida  unga  hamroh  bo‘lma,  qancha  solih  kishilar 

boshqaning fasodi  bilan  buzilib  ketadilar.  B o‘htonchidan  ko ‘ra  unga 

quloq solgan kishi yomonroqdir, yomon matodan  uni qabul qilgan kishi 

yomonroqdir. Muddat qanday yaxshi quroldir, salomatlik qanday yaxshi 

himoyadir,  taqdir  qanday  yomon  dushman,  mahrum  bo‘lish  qanday 

yomon  shafe,  kimsasiz qolish  qanday yomon  rafiq.  Birodarlarga  shavq 

qilib  musiqiy  asboblari  bilan  zavqlanadi,  qo‘y   g o ‘shtiga  hirs  qo‘yib 

h o ‘kiz  g o ‘shti yeyiladi,  uzumning  nomi  bilan  mayizni joiz  deviladi  va 

turkning  y o ‘qligida  slavyanning  xizmatini  qiladi.  Qalbaki  maqtash 

haqoratlashdir, poydevorsiz qurilgan bino qulaydi».

Mutafakkir  yosh  avlodning  kelajagi  va  jismonan  baquwat,  ya’ni 

sogiom  boiishi  haqida qayurib  shunday  deydi:  «Ehtiyotsiz  (qilingan 

dori-darmon  kasallikdir,  unga  hojat  tushgandagina,  u  shifo  bo‘ladi». 

Uning fikricha,  ichkilik kishi  hayoti va sogiigi uchun nihoyatda zararli 

boiish bilan birga,  cho‘ntakning ham zavolidir:  «Kosa va cho‘ntakning 

ikkalasini  (barobar)  to ‘ldirishga  hukrn  qilinmagan:  kosani  to ‘ldirish 

uchun cho ‘ntakni bo ‘shatish kerak».

Mutafakkimi  insonning  insonga  boigan  samimiy  muhabbatini 

ta’riflagan  flkrlari  ham  diqqatga  sazovordir:  «Muhabbat  har  qanday 

qimmat narsaning bahosidir va har qandayyuqori narsaning shotisidir.

202

---

Muhabbat  (suvidagi)  xor-xashaklarga  bardosh  berilmasa  va  uning 

loyqa suvlarini  ichilmasa,  unda yaxshilik bo 'Imaydi.  Muhabbat qanday 

yaxshi shafedir va uning egasiga qalb qanday yaxshi yordamchidir».1

Sharqda  ilk  Uyg‘onish  davrining  qomusiy  olimlaridan  biri  Abu