"makroiqtisodiyot"

1. To’lov vositasi (almashinuv vositasi); 
2. Qiymat o’lchovi vositasi. 
3.Jamg’arish  (boylik to’plash)  vositasi.  
Umumiy  ekvivalentlilik,  yuqori  likvidlilik  xususiyatlari  pulni  ideal  to’lov 
vositasiga  aylantiradi.    Hozirgi  zamon  iqtisodiyotida  to’lovlar  uch  yo’l  bilan 
amalgam oshiriladi: 1)  naqd pul to’lovi; 2) bankdagi hisobvaraqlarda yozuv orqali, 
ya’ni  naqd  bo’lmagan  pul  ko’chirish  orqali;  3)  bir  shaxsning  ikkinchi  shaxsga 
qarzdorliligini tasdiqlovchi hujjatlar( veksellar, qarz majburiyatlari) yordamida. 
Qiymat o’lchovi sifatida pullar tovarlar  bahosini ifodalaydi va turli tovarlar 
qiymatini taqqoslash  imkonini beradi.   
O’z tovari uchun olgan  pulini sotuvchi doim ham birdaniga ishlatvermaydi.  
Shu  sababga  ko’ra  pullar  ularga  o’tkazilgan  qiymatni  saqlab  turishlari    juda 
muhim.  Agar  pul    aytilgan  xususiyatga  ega  bo’lsa,  unda  u  boylik  to’plash 
maqsadida jamg’ariladi. Pulning bu funktsiyasini muqobil tarzda mulkning  boshqa  
turlari - obligatsiyalar, aktsiyalar, ko’chmas mulk ham bajarishi mumkin.   
Rivojlangan  iqtisodiyot  sharoitida  pulning  to’lov  vositasi  sifatidagi  vazifasi 
jamg’arish vositasi vazifasiga nisbatan muhimroq ahamiyat kasb etadi. 
Pulning  yuqori  likvidliligi  va  qiymatni  saqlab  turishi  xususiyatlar  barcha 
turdagi  to’lov vositalarida  bir  xil  emas.  Naqd  pullar  va  muddatsiz  depozitlarning 
likvidliligi djarajasi  muddatli depozitlarga yoki veksellarga qaraganda yuqoriroq.   
Shu  sababli    pul  massasi    likvidlilik  darajasining  pasayib  borishi  tamoyiliga 
asoslangan  agregatlarga  bo’linadi.  Rivojlangan  mamlakatlarda  pul  massasini 
aniqlashda - M1; M2; M3; M4 deb belgilanadigan pul agregatlaridan foydalaniladi. 
Pul  agregatlarining tarkibi va  miqdori  turli  mamlakatlarda  o’zaro farq qilish 
mumkin. Quyida umumlashtirib olingan pul agregatlari tarkibini keltiramiz: 

---

98