Maktabgacha yoshdagi

28-rasm. Skolioz kasaliga uchragan bolaning qiyshayib qolgan umurtqa  

suyagi.

Skolioz kasalligiga uchramaslik uchun bola yotadigan 

to‘shak tekis, boshiga qo‘yiladigan yostiq ham ortiqcha baland 

bo‘lmasligi kerak. Bola yurishga o‘rganayotganida goh o‘ng, 

goh chap qo‘lidan ushlab unga yordam berish lozim. Ana shu 

kabilarga rioya qilgandagina bolani skolioz kasalligidan saqlab 

qolish mumkin.

Yangi tug‘ilgan bolaning bosh suyagi hali yaxshi qotmagan 

bo‘lib, uning oldingi qismida peshana liqildog‘i va orqa qis-

mida esa ensa liqildog‘i bo‘ladi. Bola bir yoshga to‘lguncha 

uning kal la suyagi qotib, bu bo‘shliqlar (liqildoqlar) tutashib 

---

254

ketadi. Liqildoqlarning biri 2–3 oy mobaynida, ikkinchisi bo-

la 12–14 oylik bo‘lgandagina tutashib, bitib ketadi. Chaqaloq 

bolalar kal la suyagining hali yaxshi qotmaganligi va ayrim joy-

larining tu tashmaganligini nazarda tutib, ularni doimo ehtiyot 

qilish lozim. Bola yoshiga to‘lib, yurib ketgach u jismoniy ji-

hatdan ancha mustahkamlanib boradi.

Chaqaloqlik va go‘daklik davrida bola nerv sistemasining  

rivojlanishi

Bola psixik taraqqiyotining anatomik va fiziologik asosi-

ni tashkil etuvchi nerv sistemasining rivoj lanishi bolaning bir 

yoshgacha bo‘lgan davrida juda jadal sur’at bilan boradi. Bola 

anchagina takomillashgan nerv sistemasi bilan tug‘iladi. Biroq 

chaqaloq bolalarning nerv sistemasi o‘zining tuzilishi va vazi-

fasi (funksiyasi) jihatidan katta odamlar nerv sistemasidan kes-

kin farq qiladi.

Go‘dak bolalar nerv sistemasining hamma qismlari barobar 

rivojlanmaydi. Ularda eng oldin nerv sistemasining quyi qism-

lari, ya’ni orqa miya, uzunchoq miya takomillashadi. Chun-

ki nerv sistemasining bu qismlari tug‘ma yo‘l bilan o‘tadigan 

shartsiz ref lekslarning markazlari hisoblanadi. Eng keyin nerv 

siste masining yuksak qismlari, ya’ni oliy nerv faoliyati bi lan 

bog‘liq bo‘lgan katta miya yarimsharlari va uning po‘stloq qis-

mi takomillashadi.

Yangi tug‘ilgan chaqaloq bolalarning katta miya ya rim-

sharlari o‘zining tuzilishi va tashqi ko‘rinishi jihatidan kat-

ta odam lar miyasidan deyarli farq qilmasada, vazni jihatidan 

kes kin farq qiladi. Masalan, yuqorida ko‘rsatib o‘tganimizdek, 

katta odam lar miyasining o‘rtacha vazni 1400 g  bo‘lsa, yan-

gi tug‘ilgan chaqaloq miyasining vazni 350–400 g bo‘ladi. 

Bundan tashqari, chaqaloq bolalar bosh miya yarimsharlari 

po‘stining burmalari katta odamlarnikiga qaraganda juda kam 

bo‘ladi. Yangi tug‘ilgan chaqaloq bolalar bosh miya katta ya-

rimsharlari po‘stidagi nerv hujayralarining soni katta odam-

larnikidan kam bo‘lmaydi, ya’ni 14–15 mlrd  bo‘ladi. Bosh 

miya katta yarimshar lari po‘stidagi nerv hujayralari (neyron-

lar) odamga tug‘ilishdanoq ma’lum miqdorda berilgan bo‘ladi. 

---

255

Keyinchalik odamning individual hayoti davomida bunday 

nerv hujayralari birorta ham qo‘shilmaydi. Farq faqat shunda-

ki, chaqaloq bolalar bosh miyasi katta yarimsharlari po‘stidagi 

nerv hujayralari hali tuzilishi jihatidan juda sodda, hajm jihati-

dan kichik, o‘simtalari (dendrit va neyrit) yaxshi rivoj lanmagan 

bo‘ladi. Bolalar nerv sistemasining rivojlanishi davo mida har 

bir hujayradan ko‘proq miqdorda dendritlar o‘sib chiqadi. Shu 

tariqa bolalar bosh miyasi katta yarimsharlari po‘stining sathi 

orta boradi.