|
4. O Y IN TEXNIKASI V A UNING TASNIFI
0 ‘yin texnikasi - bu bir vaqtning o ‘zida ketma-ket va m uayyan
maqsadli tartibda ijro etiladigan ixtisoslashgan harakat yoki harakatlar
majmuasidir. 0 ‘yin texnikasi - harakatni aniq, tez, yengil, vaziyatga
muvofiq, kam kuch sarf elib yuqori sam arada bajarishga m o‘ljallangan
boMishi lozim.
«Texnika» atamasi yunoncha (tehnus) so‘z bo‘lib, ju d a keng
m a’noda foydalaniladi va o‘zbek tilida «san’at» tushunchasini anglatadi.
Miloddan avvalgi 776-yildan boshlab har 4 yilda Yunonistondagi O lim p
tog'larining etagida joylashgan Olim p qishlog'ida Xudo Zevs sharafiga
o ‘tkaziladigan umumyunon bayram musobaqaiari ishtirokchilari 2
g‘ildirakli aravachada poyga, m ushtlashish, beshkurash sporti bo ‘y icha
o ‘z san’atlarini (texnikasini) nam oyish etganlar. Qizig‘i shundaki, h ar
bir ishtirokchi musobaqadan oldin o ‘z qaddi-qomatini, m ushaklarini
shakllanganligi va boshqa shu sportga oid xislatlami nam oyish qilishi
mazkur musobaqaning shartlaridan bin bo‘lgan. Demak, m uayyan sport
turi bilan shug‘ullanish natijasida odam ning qaddi-qomati, m ushaklari
va organizm ning jamiyki barcha organlari shakllanadi, binobarin
sportchining texnik mahorati, san’atini takomillashishi ta’minlanadi.
Texnik harakatlarni bajarishda harakatlarning vaqt jihatidan
m a’lum bir fazalari farqlanadi. O datda, harakatlarning uch fazasi:
tayyorgarlik, asosiy va yakunlovchi fazalarini belgilab qo‘yish m um kin.
Tayycrgarlik fazasining ahamiyati harakatni bosh fazada bajarish
uchun qulay sharoit yaratishdan iborat. Bu sharoitlar yugurib kelish,
sakrash, aylanm a harakatlarni (to ‘siq qo'yganda, koptokni o ‘ying a
kiritganda, hujum zarbasini berishda) bajarish bilan yaratiíadi. Asosiy
fazadagi harakatlar bevosita asosiy harakat vazifalarini hal qilishga
qaratiladi. Biodinamik nuqtayi nazardan bu fazadagi eng m uhim narsa
harakatlantiruvchi kuchlardan tegishli vaziyatda, tegishli yo‘nalishda
samarali foydalanishdan iboratdir.
Yakunlovchi fazadagi harakatlar gavda muvozanatini saqlash
maqsadida so‘nib boradi yoki keskin tormozlanadi. Voleybol ju d a
dinamik o ‘yin bo‘lganügi sababli voleybolchi turli texnik usullam i
egallashi, o‘yin vaziyatidan kelib chiqqan holda ulami tanlay olishi va
uni tez, aniq bajarishi lozim . B u esa o‘yinchining texnik mahoratini
belgilaydi.
Yuqori texnik m ahorat belgilari quyidagilar bilan ifodalanadi:
• harakat usullarining aniq va samarali bajarilishi;
- xalal beruvchi om illar (charchash, tashqi sharoitning salbiy
ta ’sirlari) mavjudligida harakatlam ing bajarilish barqarorligi;
- raqib harakatlariga qarab javob harakatlarini tanlash, ulam i qayta
qurish va bunda harakat qism larini boshqara olish;
- usullaming bajarilish ishonchlüigi.
Voleybol texnikasi ikkita katta boMim: hujum va himoya
texnikalariga bo‘linadi. 0 ‘z navbatida, yuqoridagi bo ‘lim lar ham texnik
usullarning shakli va m azm uniga ko ‘ra bir qancha gurahlarga b o ‘linadi.
H ar bir guruhda texnik harakatlam ing o‘ziga xos bajarish usuilari
m avjud boMadi (3-andoza).
4.1. H u ju m texnikasi
4.1.1. H o la tla r v a h arak atian ish , d astla b k i h o la tla r
H o latlar. Voleybol o ‘yinida o ‘yinchilar to‘p bilan qisqa vaqt
ichida harakat qilishlari lozim . Shu sababli u yoki bu o ‘yin sharoitida
o ‘yinchi to‘p bilan o ‘ynashi uchun yuqori tayyorgarlik ko‘rishi talab
etiladi. Shu m aqsadda turli harakat usullarini bajarish uchun turlicha
holatlarni egallash kerak.
Hujum zarbasini berish va to‘siq qo‘yishda - baland, o ‘yinga
kiritilgan to‘pni qabul qilishda - o ‘rta, hujum zarbasini yoki to ‘siqdan
pastlab qaytgan to ‘pni qabul qilishda - past (3-rasm ) holatlar egallanadi.
Bunda UOM (um um iy ogMrlik markazi)ning holati navbatdagi
harakatning xususiyatiga bo g ‘Jiq bo‘!adi. Shuni ham ta’kidlash o ‘rinliki,
o ‘yinchining bo‘yi va uning koordinatsion qobiliyati UOM ga sezilatii
ta 's ir ko ‘rsatadi. Shuning uchun ham samarali turish holati shunday
b o lis h i kerakki, bunda UOM tezda tayanch chegarasidan chiqarilib,
zarur harakatianish va faoliyat k o ‘rsatish imkoniyatini bera olsin.
Turish holatlari navbatdagi harakatlaming qoMlanilish xususiyatiga
qarab statik (o‘yinchining harakatsiz) yoki dinamik (asosiy tayanchni bir
oyoqdan ikkinchisiga o ‘tkazish bilan to‘pni qabul qilish, hujum
zarbasini berish yoki to ‘siq qo‘yishni kutishda) holatlarda boMadi. Bu
turish holatlarida qo‘llar bel barobarida, barmoqlar kaftlarga qaragan.
gavda esa bir oz oldinga egilgan boMadi. Gavda erkin holatda boMishi
kerak.
3-rasm.
H a ra k a tla n ish . 0 ‘yinchi m a’lum b ir texnik usulni bajarish uchun
maydon bo ‘ylab harakatlanadi. Bunday usul va o ‘yinning vaziyatiga
bog‘liq holda, qadam tashlab (oldinga, orqaga, yon tom onga), sapchib,
sakrab, yugurib, yiqilib turli harakatlam i amalga oshiradi. Qadam
tashlash va yugurish bilan qilinadigan harakatlar birmuncha yum shoq
(UOM
tebranishining
sustligi
sababli)
bo'ladi.
Yon
tom onga
qadamlashdan ko‘p hollarda katta boMmagan masofani bosib o ‘tish bilan
toksiq qo‘yganda, hujum zarbasini qabul qilganda yokl to‘siqdan o ‘z
yo'nalishini o ‘zgartirib qaytgan to‘pni qabul qilishda foydalaniladi.
Harakat doimo kerakli harakat y o ‘nalishiga yaqin bo‘lgan oyoqdan
boshlanadi. Sapchib, sakrab, yugurish bilan boMadigan harakatiardan tez
javob harakatlarini amalga oshirishda qo‘l!aniladi. K o'rib chiqilgan
harakatiardan ko‘p hollarda umumiy birlikda ham foydalaniladi.
D astlab k i holatlar. Dastlabki holatlar u yoki bu texnik usullarni
bajarishga
tayyorgarlik fazasini
belgilaydi.
Dastlabki
holatlam i
egallashning bajarilishi kutilayotgan harakatni bajarish uchun qulay
sharoitni va harakatlanishni ta ’m inlashi darkor. Texnik usulning
bajarilishidan qat’i nazar. dastlabki holatlar birmuncha statikligi bilan
farqlanadi: to ‘pni uzatishdan oldin (4 a-rasm), pastdan to‘pni qabul
qilishda (4 b-rasm), to*siq q o ‘yishda (4
v -ra sm )
va hujum zarbasini
berishda (4 g-rasm).
4
t
ЁЛ
t -э
Do'stlaringiz bilan baham: |
