L. R. Ayra pety a n s, A. A. P u L a t o V v o L e y b o L nazariyasi va

M UQADDIM A
0 ‘zbekiston  o ‘z   mustaqilligiga  erishgach  barcha  sohalar  kabi 
jismoniy  tarbiya  va  sport  ham  tam omila  yang icha  maqom  yo ‘nalishida 
shakllanib, 
yuksak 
cho‘qqi 
sari 
qanot 
yozm oqda. 
Darhaqiqat, 
yurtboshimiz  I.A.Karimovning  tashabbusi  va  bevosita  rahbarligi  ostida 
jism oniy  tarbiya  va  sport  millat  genofondini  shakilantirish  hamda 
barkamol avlodni tarbiyaiash vositasi  sifatida d avlat siyosatining ustuvor 
yo‘nalishlari  doirasidan  jo y   oldi.  H am do‘stlik  davlatlari  ichida 
mamlakatimizda 
birinchi 
bo‘lib, 
«Jism oniy 
tarbiya 
va 
sport 
to‘g‘risida»gi  Q onun  (1992,  2000)  qabul  qilindi,  « 0 ‘zbekistonda 
jism oniy  tarbiya  va  sportni  yanada  rivojlantirish  chora-tadbirlari 
to‘g ‘risida»gi  (1997),  « 0 ‘zbekiston  bolalar  sportini  rivojlantirish 
jam g‘armasini  tuzish  to ‘g‘risida»gi  (2002),  fútbol,  kurash,  tennis  va 
boshqa  sport  turlarini  rivojlantirish  haqida  Prezident  Farmonlari  va 
Hukumat Qarorlari qabul  qilindi.
Ushbu  konseptual  hujjatlar  jism oniy  tarbiya  va  sport  sohasida 
ulkan  islohotlar,  beqiyos  bunyodkorlik  ishlarini  amalga  oshirish 
imkoniyatini  yaratdi.  So‘nggi  yillar  ichida  yu rtim iz  hududlarida,  hatto 
uzoq  qishloq  va  tumanlarda  ham  ko‘pdan  k o ‘p  zamonaviy  sport 
inshootlari  barpo  etildi  va  ayni  kunda  ular  farzandlarimiz,  halqim iz 
xizmatida  faoliyat  ko‘rsatib  kelmoqda.  K undan  kunga jismoniy  tarbiya 
va  sport, jum ladan  milliy  sport turlari  va  m illiy  harakatli  o‘yinlar milliy 
qadriyatlar  sifatida  halqimiz,  aypiqsa  o ‘quvchi-yoshlam ing  kundalik 
hayotiy ehtiyojiga aylanib bormoqda.
T a’kidlash  joizki,  jismoniy  tarbiya  va  om m aviy  sport  turlarini 
rivojlantirish  bilan  bir  qatorda,  «katta»  sport  m avqeini  ko‘tarishga  ham 
jiddiy  e’tibor  qaratilmoqda.  Yildan  yilga  R espublikam izda  halqaro  va 
jahon  miqyosidagi  nufuzli  musobaqalami  o ‘tkaz¡sh  an’anaviy  tadbirlar 
tarkibidan  joy  olmoqda.  Okzbek  sportchilari  O siyo,  Jahon  va  Olim piya 
musobaqalarida  yuksak  natijalarga  erishib,  yurtim iz  shuhratini  jaho n 
hamjamiyati  oldida tarannum etib kelmoqda.
Ushbu  natijalam i  mustahkamlash  va  ulam i  yuksak  darajaga 
ko‘tarish  maqsadida  2000-yillardan  boshlab  m am lakatim izda  «kichik 
Olimpiada»  maqomida  o‘tkazi!uvchi  «U m id  nihollari»,  «Barkamol 
avlod»  va  «Universiada»  kabi  ko‘p  bosqichli  ommaviy  sport

---

musobaqalari  jo riy   etildi  va  borgan  sari  nufuzli  mavqega  ega  b o‘Iib, 
iste’dodli  sportchilam i  halqaro  va  Olim piya  m usobaqalariga  olib 
chiqishda  « k o ‘pr¡k»  vazifasini  o ‘tab  kelm oqda.  Bu  borada  barcha 
ustuvor  sport  turlari  kabi  qayd  etilgan  om m aviy  sport  musobaqalari  va 
Olimpiya  o ‘yinlari  dasturidan  joy  oigan,  Y er  Kurrasida  eng  om m aviy 
deb tanilgan  voleybol  sport turiga ham alohida e ’tibor qaratilmoqda.
Voleybol  o 'z in in g   hammabopligi,  kamxarajatligi,  go‘zal  o ‘yin 
mazmuni,  katta-yu  kichik  diqqatini  o‘ziga  rom  qiluvchi  hujum   va 
himoya  kom binatsiyalari  bilan  yurtimiz  shahar-qishloqlarida,  mahalla- 
yu  maskanlarda,  to ‘y   va  bayramlarda  bahs-raqobat,  sihat-salomatlik, 
jismoniy va ruhiy  barkam ollik vositasi  sifatida xizm at qilib kelmoqda.
Voleybol  -   o ‘q uv  fani  sifatida  barcha  ta’lim  muassasalari  o ‘quv 
rejasiga  kiritilgan,  darsdan  va  ishdan  tashqari  vaqtlarda  faoliyat 
ko‘rsatadigan  spo rt  to ‘garaklari,  BO‘SMIar,  sport  klublarida  maxsus 
rejalashtiruv  hujjatlariga  asoslangan  o lquv-trenirovka  jarayoniga  joriy 
etilgan.
Shu bilan  b irq a to rd a . ayni  kunda voleybol  bo'yicha iste’dodli  sport 
zaxiralari  va  yuqori  malakali,  raqobatbardosh  sportchilami  tayyorlash 
hamda 
om m aviy 
voleybol 
geografiyasini 
yanada 
kengaytirish, 
m ashgkulot  va  m usobaqalarni  ilmiy  asosda  tashkil  qilish  zaruriyati 
yuksak kasbiy-pedagogik  saiohiyatga ega  mutaxassis-kadrlar yetishtirish 
muhimligiga e ’tib or qaratadi.
Jismoniy  tarbiya  va  sport, jumladan  voleybol  bo‘yicha  o ‘qituvchi- 
murabbiy  kasbiga  ixlos  qo'ygan,  uni  tanlagan  ta ’lim y o ‘nalishi  bo‘yicha 
o ‘qishga  qabul  qilingan  har  bir  talaba  0 ‘zbekiston  Respublikasining 
«Ta’lim  to‘g‘risida»gi  va  «Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi»  haqidagi 
Qonunlar  talablariga  muvoflq  shaxs  sifatida  shakllanishi,  kasbiy- 
pedagogik  bilim,  k o ‘nikm a  va  malakalarni  chuqur o ‘zlashtirish  bilan  bir 
qatorda,  yuksak  m a ’naviy  va  niadaniy  xislatlarga  ega  boMishi,  aqlan 
teran,  mustaqil  fikrlovchi,  ijodkor,  milliy  va umumbashariy qadriyatlami 
o‘zida  jo   qilgan,  m urakkab  vaziyatlarda  tashabbus  va  m as’uliyatni 
o ‘ziga  olishga  qodir,  keng  dunyoqarashga  ega  inson  bo‘lib  yetishishi 
taqdim etilayotgan  darslikning ustuvor maqsadi qilib belgilangan.
M a z k u r 
d a r s lik n in g   jis m o n iy  
ta rb iy a  
in stitu tla rid a   v o le y b o l 
ix tiso slig i  b o ‘y ic h a   t a ’ lim   o la y o tg a n   ta la b a la r  u c h u n   m u q a d d a m   rus 
tilid a  
n a s h r 
q ili n g a n  
(f0.fl.)Kejie3HflK, 
A .B .M
bohjiob
, 
1991; 
JI.P.A iipaneTbflH U ,  2 0 0 6 )   d a rslik la rd a n   farqi  q u y id a g ila rd a n   iborat:
- 
d a rs lik   t a r k i b ig a   v o le y b o ln i  0 ‘z b e k is to n   jis m o n iy   tiz im id a g i 
o ‘m i,  0 ‘z b e k is to n d a   v o le y b o ln i  ta ra q q iy   e tish i,  M u sta q illik   d a v rid a

---

o ‘zbek  voleyboliníng  rivojlanishi,  zamonaviy  voleybolning  dolzarb 
muammolari  va  O 'zbekistonda  voleybol  taraqqiyotini  boshqarish, 
«Psixologik  tayyorgarlik»,  «T a'lim   m uassasalarida  voleybol  bo‘yÍcha 
«Um id  nihollari»,  «Barkamol  avlod»,  «U niversiada»  musobaqalari» 
mohiyatini  ochib  beruvchi  yangi  m a’lumotlar  nam unaviy  dasturda  qayd 
etilgan mavzular tarkibiga yangi  tahrirda kiritilgan;
-  bundan  tashqari  « 0 ‘yin  texnikasi»,  « 0 ‘yin  taktikasi»,  « 0 ‘yin 
texnikasi va taktikaslga o ‘rgatish», «Jismoniy  tayyorgarlik»,  «Musobaqa 
o‘tkazishning ilmiy-tashkiliy  asoslari», « 0 ‘yin taktikasi  va strategiyasi», 
«B O ‘SMlarga  tanlov  o ‘tkazish»  kabi  m avzular  m uallif  tomonidan 
olingan va nashr qilingan  ilmiy-nazariy m a'lum otlar asosida qayta ishlab 
chiqildi;
-  musobaqa  qoidalarining  to‘liq  izohi  va  m usobaqa  o ‘tkazishning 
uslubiy  hamda tashkiliy masalalari yangicha taiqin ostida yoritildi.
Darslikning asosiy  bo‘limlar¡  va  mavzulariní  yoritishda  muqaddam 
nashrdan  chiqqan  (Ю .Д.Ж елезняк,  А .В.И войлов.  Волейбол.  // 
Учебник  для  институтов  физической  культуры.  М.:  Физкультура  и 
спорт,  1991. - 239 с.) darslik ham da ushbu  fan  bo‘y ich a so ‘nggi  yillarda 
erishilgan  yutuqlar,  ilmiy-nazariy  va  uslubiy  m a’lum otlar  asos  bo‘lib 
xizmat qíldi.
Ushbu darslikni  nashrga tayyorlashda o ‘z  m aslahatlari  va beminnat 
ko‘rsatmalari  bilan ko‘maklashgan  barcha m utaxassis-olim larga, ayniqsa 
taqrizchilarga  m ualliflar  o ‘z   minnatdorchiligini  bildiradi.  Darslik 
bo‘yicha  bildirilgan  barcha  fikr-mulohazalar  va  takliflar  m uallif 
e ’tiboridan  chetda  qolmaydi  va  kelajakda  tayyorlanadigan  o‘quv 
adabiyotlarida o ‘z ifodasini topadi.

---