5-kazus. Avtomobil transporti yillik yuk tashish shartnomasini tuzish paytida avtotransport korxonasi bilan yuk jo‘natuvchi o‘rtasida shartnoma shartlari yuzasidan kelishmovchiliklar vujudga keldi

35-savol

Bahosi e’lon qilinmagan holda tashishga topshirilgan yuk yoki bagaj

yo‘qolgan yoxud shikastlangan taqdirda tashuvchining javobgarligi doirasini

milliy qonunchilik asosida tahlil qiling.

---

Yuk tashish shartnomasiga muvofiq, yuk tashuvchi yukni manzilga eltish

majburiyatini olsa, yuk jo‘natuvchi belgilangan narxda xizmat uchun haq to‘lash

majburiyatini   oladi.   O‘z   navbatida,   mahsulot,   tovarni   but,   shikastlanmagan,

yo‘qolmagan holatda manzilga eltib berish majburiyati ham tashuvchi zimmasiga

yuklanadi.   Yuk   tashuvchi   ushbu   majburiyatni   bajarmagan   yoki   lozim   darajada

bajarmagan: yuk yoki bagaj yo‘qolgan yoxud shikastlangan taqdirda, agar u yuk

yoki   bagaj   yo‘qolgan   yoxud   shikastlanishida     aybdor   emasligini   isbotlab

berolmagan   holatdagina  FK  721-moddasi   hamda  Vazirlar  Mahkamasining  213-

sonli qarori bilan tasdiqlangan yuk tashish qoidalari 90-bandiga muvofiq javobgar

bo‘ladi. 

  

Agar yo‘qolgan yoki kam chiqqan yuk yoxud bagaj bahosi e’lon qilinmagan

taqdirda,   uning   bahosi   umumiy   narx-navodan   yoki   shunga   o‘xshash   yuk   yoki

bagajning qiyosiy bahosidan kelib-chiqib belgilanadi.

  

Yuk   yoki   bagajni   tashish   vaqtida   yetkazilgan   zarar   tashuvchi   tomonidan

quyidagi miqdorda to‘lanadi:

  

a) yuk yoki bagaj yo‘qolgan yoxud kam chiqqan taqdirda — yo‘qolgan yoki

kam chiqqan yuk yoxud bagajning qiymati miqdorida;

  

b) yuk yoki bagajga shikast yetkazilgan (buzilgan) taqdirda — uning qiymati

qancha pasaygan bo‘lsa, shuncha summa miqdorida, shikastlangan (buzilgan) yuk

yoki bagajni tiklash mumkin bo‘lmaganida esa, uning qiymati miqdorida

5

. 

  

670-I   sonli   "Xo‘jalik   yurituvchi   subektlar   faoliyatining   shartnomaviy-

huquqiy bazasi   to‘g‘risida"gi  qonun  34-moddasiga   muvofiq,  neustoyka  (jarima,

penya)   to‘laganligidan   qat’i   nazar,   shartnoma   majburiyatlarini   buzgan   taraf

ikkinchi tarafga ana shu zarar oqibatida o‘zi yetkazgan zarar qismini ham qoplaydi.

5 

O‘zbekiston   Respublikasi   Fuqarolik   kodeksi   I   qism   O‘zbekiston   Respublikasi   qonun   hujjatlari   to‘plami,

23.01.2020-y., 03/20/603/0071-son, http//lex.uz; 721-modda ikkinchi qism

---

Yetkazilgan zararlarga shartnoma majburiyatlari bajarilmaganligi yoki lozim

darajada   bajarilmaganligi,   mol-mulk   yo‘qolishi   yoki   shikastlanishi   munosabati

bilan taraf qilgan yoki qilishi lozim bo‘lgan xarajatlar, shuningdek agar ikkinchi

taraf shartnoma majburiyatlarini bajarganida taraf olishi mumkin bo‘lgan, lekin

ololmay qolgan daromadlar kiradi.

  

Muddatini   o‘tkazib   yuborish   yoki   shartnoma   majburiyatlarini   o‘zgacha

tarzda lozim darajada bajarmaslik hollari uchun belgilangan neustoykani (jarimani,

penyani)   to‘lash   hamda   shartnoma   majburiyatlarini   lozim   darajada   bajarmaslik

oqibatida yetkazilgan zararning o‘rnini qoplash, taraflarni majburiyatni asl holida

bajarishdan   ozod   etmaydi,   qonun   hujjatlarida   va   shartnomada   nazarda   tutilgan

hollar bundan mustasno.

   

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, yuk tashuvchi yuk yoki bagaj kam chiqqan

taqdirda, uning kam chiqqan miqdoriga mutanosib ravishda, yo‘qolgan taqdirda

uning qiymatiga teng miqdorda, shikastlangan taqdirda esa uning qiymati qancha

pasaygan bo‘lsa, shuncha summa miqdorida, shikastlangan  (buzilgan) yuk yoki

bagajni tiklash mumkin bo‘lmaganida esa, uning qiymati miqdorida tovon to‘laydi.

Bundan tashqari, jo‘natuvchi yuk tashuvchidan neustoyka (penya, jarima), olinishi

mumkin bo‘lgan daromad miqdoridagi mablag‘ni ham talab qilishi mumkin.

 

---