Ушбу дастур, касб психологияси фанининг еришган ютуқлари, долзарб муаммоларини ҳисобга олган ҳолда тузилди

To’rtinchi savol bo’yicha darsning maqsadi:
Talabalarni xotira tiplari va  kasbiy maslahatda xotira qonuniyatlarining
ahamiyati bilan tanishtirish.
Identiv o’quv maqsadi:
Talabalarni xotira tiplari va  kasbiy maslahatda xotira qonuniyatlarining
ahamiyati bilan tanishtiradi.
To’rtinchi  savolning bayoni .
Xotira tiplari va  kasbiy maslahatda xotira qonuniyatlarini hisobga olish.

---

63
63
Xotira tufayli ongimizda faqat hozirgi paytdagi narsalar, hodisalar aks etib
qolmay, balki o’tmishda idrok qilingan narsa va hodisalar, kechirgan tuyg’u,
fikrlar ham aks etadi.  Odam xotira tufayli malaka va ko’nikmalar hosil qiladi,
bilimini boyitadi va saviyasini kengaytiradi. Xotira boshqa psixik jarayon-
larning faoliyati va taraqqiysi uchun katta ahamiyatga egadir. Xotira inson
faoliyatining hamma xillarida ancha muhim rol o’ynaydi. Hatto yosh bolalar
ham agar ularda ba’zi bir bilim, ko’nikma va malaka-lar bo’lsagina o’ynay
oladilar, bo’lmasa o’ynay olmaydilar. Har qanday mehnat xoh jismoniy, xoh
aqliy mehnat zarur bilim, malaka va ko’nikmalar mavjud bo’lganidagina
amalga oshmog’i mumkin. Xotiraning ahamiyati ta’lim ishlarida, ayniqsa,
yaqqol ko’rinadi.
Har kimning o’ziga xos xotira xususiyatlari bor. Har kimning xotirasi-dagi
farq xotiraning kuchida ifodalanadi, ma’lumki, xotirasi kuchli va xoti-rasi zaif
odamlar bor. A.S. Pushkinning zamondoshlaridan bin: «Bir sahifa she’rni yod
aytib berish uchun Pushkinga bu she’rni bir-ikki marta o’qib chiqish kifoya
qilardi» deb gapirganligi ma’lum. Kompozitor Motsart bir-ikki marta eshitgan
murakkab musiqa asarini esida qoldira olganligi va keyinchalik shu asarni
notaga aynan yod ko’chira olganligi ma’lum.
Kompozitor Balakirevning ham xotirasi nihoyatda kuchli bo’lgan. Bir kuni u
Chaykovskiydan simfoniya asarlaridan birini chalib berishni ilti-mos qilganda,
Chaykovskiy o’zining shu simfoniyasini eslay olmagach, Balakirev
Chaykovskiyning bu simfoniyasini konsertda bir marta eshitgan bo’lsa ham,
fortepianoda bexato, aynan chalib bergan.
Xotira tufayli ongimizda faqat hozirgi paytdagi narsalar, hodisalar aks etib
qolmay, balki o’tmishda idrok qilingan narsa va hodisalar, kechirgan tuyg’u,
fikrlar ham aks etadi. Xotiraga ega bo’lmaganimizda edi biz shu paytda idrok
qilinayotgan narsa va hodisalarnigina aks ettirar edik, shu bilan birga, idrok
qilinayotgan narsa va hodisalar hamma vaqt bizga yangi, nota-nishdek ko’rinar
edi. Odam xotira tufayli malaka va ko’nikmalar hosil qiladi, bilimini boyitadi
va saviyasini kengaytiradi. Xotira boshqa psixik jarayon-larning faoliyati va
taraqqiysi uchun katta ahamiyatga egadir. Idrok to’g’risidagi bobda biz, xotira
idrokimizni boyitadi, deb ko’rsatib o’tgan edik. Xotira mahsuli bo’lgan
tasavvur, shuningdek, fikr bilim va bizning tajribalarimiz xotiramizda
mustahkam o’rnashib qolsa, bu bilan xayol, tafakkur, nutq, iro-da va his
faoliyati hamda taraqqiysi uchun sharoit ta’minlangan bo’ladi.
Odamning tasavvurlari boyligi va xotirasida mustahkam o’rnashib qolgan
bilimlari boyligi qanchalik boy bo’lsa, uning idroki ham shuncha-lik
mazmundor, to’la, aniq bo’ladi. Xayol, tafakkur, nutq va irodasining faoliyati
ham samarali bo’ladi.
Xotira inson faoliyatining hamma xillarida ancha muhim rol o’ynaydi.
Hatto yosh bolalar ham agar ularda ba’zi bir bilim, ko’nikma va malaka-lar
bo’lsagina o’ynay oladilar, bo’lmasa o’ynay olmaydilar. Har qanday mehnat
xoh jismoniy, xoh aqliy mehnat zarur bilim, malaka va ko’nikmalar mavjud
bo’lganidagina amalga oshmog’i mumkin.
Xotiraning ahamiyati ta’lim ishlarida, ayniqsa, yaqqol ko’rinadi.

---

64
64
Maktabdagi ta’lim ishlarining eng birinchi va asosiy vazifasi o’quvchilarni
fanlar asosi bilimi bilan qurollantirish, boyitishdir. Xotirada mukammal bilmay
turib fan asoslarini o’qib olish mumkin emas. Maktablarda ta’lim ishlari
shunday yo’lga qo’yilmog’i kerakki, o’quvchilarga o’qitilayotgan material
ularning xotirasida mustahkam saqlanib qoladigan bo’lsin. Shu sababdan,
o’qituvchi ta’lim jarayonida o’z o’quvchilarini o’rganib, har bir o’quvchisini
yaxshi bilishi, jumladan, har bir o’quvchisining xotirasi qanday ekanligini, bu
xotiraning qanday o’sib borayotganligini, xotira-ning o’sishiga nimalar sabab
bo’layotganini va o’quvchilarning xotirasini maktab ta’limi ishlari jarayonida
qanday yo’l va vositalar bilan o’stirish kerakligini bilmog’i lozim.