Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган ўғитлар ва уларни қўллаш

Пиёзни ўғитлаш
Озиқа моддалар пиёз 
ривожланишнинг дастлабки 
икки ойида жуда секинлик 
билан 
ўзлаштирилади. 
Энг кўп ўзлаштирилиш 
пиёзбошлар шаклланаётган 
даврга тўғри келади. Пиёзга 
бериладиган 
минерал 
ўғитларнинг йиллик меъёри 
режалаштирилган 
ҳосил 
ва тупроқнинг озиқа моддалар билан таъминланганлик 
даражасини эътиборга олган ҳолда, гектарига 100-150 кг 
азот, 100-150 кг фосфор, 75-90 кг калий қилиб белгилаш 
керак. Айни меъёрининг 2/3 қисми шудгор остига ва 1/3 
қисми қўшимча озиқлантириш пайтида берилади. Азотнинг 
миқдори юқорида келтирилгандан ошиб кетса, пиёзнинг 
ўсиш даври чўзилади, вегетатив массасининг миқдори 
кўпаяди, пиёзбошлар юмшоқ бўлиб, сақланиш хусусиятлари 

---

118
100 китоб тўплами
ёмонлашади. Бундай салбий ҳоллар айниқса, фақат азот 
билан бир томонлама озиқлантирилганда рўй беради. 
Ўғитлар меъёрида қўлланилганда юқорида айтилган 
қусурлар кескин камаяди.
Фосфорли ўғитлар экиш олдидан гектарига 10-20 кг 
меъёрида солинади. Вазият тақозо қилган ҳолларда қўшимча 
озиқлантириш ёзнинг биринчи ярмида амалга оширилади, 
чунки кечки қўшимча озиқлантиришлар пиёзбошларнинг 
етилишини секинлаштириб юборади.
Пиёз экиладиган майдонларга чириган ёки чала чириган 
гўнг солинса ҳосилдорлик сезиларли даражада ортади. 
Янги гўнг ишлатилганда ҳам ҳосилдорлик ошади, лекин 
бунда қишга ғамланадиган пиёзбошларнинг сақланиш 
хусусиятлари ёмонлашади.
Сабзини ўғитлаш
Ўзбекистоннинг суғори- 
ладиган бўз тупроқли 
ерларида олиб борилган 
тажрибаларнинг натижа-
ларига қараганда бир га 
майдонга 150 кг азот, 100 кг
фосфор ва 50 кг калий 
солинганда, 
сабзининг 
Сариқ Мирзои 304 нави уч 
йил давомида ўртача 277 
ц ҳосил берган. Таркибидаги қуруқ модда 12,5% ни, қанд 
моддалари 7,4% ни, каротин 7,4% ни ва С витамини 6,4% ни 
ташкил қилган.
Азот миқдорининг янада оширилиши (гектарига 200 кг) 
маҳсулот сифатига салбий таъсир кўрсатган. Ҳосил олти ой 
сақлангандан кейин унинг таркибидаги қуруқ модда ва қанд 

---

119
Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган 
ўғитлар ва уларни қўллаш
91–китоб
миқдори мос равишда 0,7 ва 0,4% га камайганлиги, табиий 
нобудгарчилик 1,5-2,0 марта ошганлиги аниқланган.
Фосфорли ўғитлар сабзи ҳосилининг ўзгаришига унча 
кучли таъсир кўрсатмайди. Фосфорли ўғитларнинг таъсири 
кўп жиҳатдан тупроқларнинг ҳаракатчан фосфор билан 
таъминланганлик даражасига боғлиқ. Меъёрида қўлланил-
ган фосфорли ўғитлар сабзининг илдиз меваси таркибидаги 
қуруқ модда, қанд, каротин моддалар миқдорини сезиларли 
даражада оширади.
Сабзи ҳосили сифатининг ошишида калийли ўғитлар 
ўзига хос аҳамият касб этади. Тупроқда калийнинг танқислиги 
сезилганда, ўсимликлар танасида углевод алмашинуви 
бузилади, баргларда кўп миқдорда моносахаридлар 
тўпланади, реутилизация, фотосинтез жараёнлари ва 
шунингдек, оддий қанд моддаларининг мураккаб қанд 
моддаларига айланиши бузилади. Сабзидан юқори ва 
сифатли ҳосил етиштириш учун ҳар га майдонга 50-75 кг 
калий (К
2
О) қўллаш тавсия этилади.